Feb 15, 2024
Россия ва Украина ўртасидаги ҳарбий амалиёт деб аталувчи воқеалар бошланганига икки йил тўларкан, Ўзбекистонда мазкур ҳодисага бир қадар кўникма ҳосил бўлгандек. Энди изчил воқеалар оддий кундалик ҳаёт тарзи ўрнини эгаллаб, урушда ким ғалаба қозониши ёки кимнинг ким тарафидаги масала ҳам деярли сезиларсиз аҳамият касб этади. Аммо ундаги далиллар, асоратлар, оқибатлар ҳеч ҳам кўникиб, ҳазм этиб бўлмайдиган жиҳатларни ўзида акс эттиради. Мазкур машъум урушнинг сояси олислардан Ўзбекистонга ҳам тушиб, ҳаётнинг турли нуқталарини мураккаблаштирмоқда. Урушга нисбатан муносабат эса ахийри унинг батамом хотима топиши кераклиги билан осон хулосаланмоқда. Биз мазкур уруш соя солаётган жиҳат ва қирраларга тўхталишни лозим билдик.
Саволлар изидан
Чигал бош қотирма тусини эгаллаб, кун сайин кўникма шаклини бераётган қардош давлатлардаги жангларга маҳаллий рус фуқароларининг ҳам фикрларини билишга уриндик.
Термиз шаҳри бўйлаб йўл-йўлакай ўзга миллат вакилларини учратиб, саволга тутиш умидида йўлларни пиёда кезамиз. Бир соатдан ошиқ вақт мобайнида айнан ниятимиздаги кишиларнинг бирортасини ҳам учрата олмадик. Бу эса шаҳарда русларнинг ўта кам сонда қолганлигини англатади. Ахийри бир соатдан ошиқ давом этган изланишларимизга кўп қаватли уйлар орасида набирасини болалар майдончасида ўйнатаётган кекса аёл ва унинг ёнидаги башангроқ кийинган, қўлида сигарета тутатган хотин киши нуқта қўядигандек туюлди. Уларга яқинлашиб руслар аа украинлар ўртасидаги урушга муносабат билдиришларини сўраганимизда, аёллардан ёшроғи "сиз гижгижловчимисиз, урушга ўт қўясизми?" дея баланд овозда гапирди. "Урушга ўт ташланиб бўлинган, муносабатингиз қанақа?" дея саволни давом эттирмоқчи бўлганимизда, у нари бориб, бир зумда иккита ёшроқ эркакни етаклаб келди. Улардан бири тожик лаҳжасида "нега аёлларни сиёсий саволлар бериб хуноб қиляпсиз, дарҳол уларни тинч қўйинг, бизларгаям, уларгаям барибир" деди. У тилидан ҳамма учун айтган "барибир" сўзини русча болахонадор оҳангда билдирди. Бунгача эса набирали рус буви секин овозда "бизда маълумот кам, бунга ҳеч қандай изоҳ айта олмаймиз" дейишга улгурганди.
Биз вазиятни чигаллашишини истамасдан бу қисмдаги савол ва изоҳларни очиқ қолдириб, шу нуқтада мақсадимизда тўхтаб, ҳудудни тарк этдик.
Урушни тушуниш
Россия ва Украина можароси бошлангандан сўнг ушбу ҳодиса атрофидаги гаплар Шўро армияси сафларида хизмат қилган энг ёши 51 ёшгача бўлган авлод томонидан деярли " илмий" маънода изоҳланади, яъни улар бу борадаги ўз асосларига ўтмишда ўзлари кўрган тажрибани пеш қиладилар.
"Руслар ва украинларни ташқи жиҳатдан фарқлаб бўлмайди. Уларни мабодо украинлар она тилларида сўзлаб қолишгандагина бир биридан фарқлардик. 1981 йили Житомирь шаҳрига янги аскарларни қабул қилиб олишга боргандик. Ўшанда бу ерликларнинг рус миллатидагиларни ёқтирмасликларини ҳис этганман. Улар очиқчасига русча муомала қилишдан воз кечишарди,"-дея эслайди ҳозирда 63 ёшли Нормўмин ака.
Икки миллат, икки давлат ўртасидаги уруш улкан, охири ноаниқ жараён тусини олар экан, совет армиясининг собиқ аскарлари воқеалар ривожига қараб ахийри маълум тарафни танлайдилар.
"Инсоф билан айтадиган бўлсак, украин миллати русларга нисбатан оқкўнгил, худди ўзимизнинг одамларга ўхшайди. Эсимда, ошқозонимда яра борлиги учун ғужанак бўлиб ётиб қолганимда, бир украин йигит ҳамма беэътибор бўлганида ёнимга келиб, суяб докторнинг ҳузурига олиб борган. Мен уларга ҳамдардман, уларнинг ғалабасини дуо қиламан,"- дейди 61 ёшли Ҳикматулло ака.
Бироқ умумий кайфият кун сайин Россия ҳиссасига тош босаётганини кўрсатади.
"Охир оқибатда Украина Россияга қаршилик кўрсатишни бас қилиб, таслим бўлиш йўлларини қидирмоғи керак. Хориждаги кучлар уларга ҳарбий ёрдам кўрсатишни тўхтатишлари лозим. Кечаётган воқеалар ҳозирда мана шу мантиқ тўғри эканлигини кўрсатмоқда,"- дея фикрларини изҳор этди собиқ шўро аскари Нормўмин ака.
Узлуксиз уруш... Охири қачон?
"Бу асаблар уруши, сабрни синаш урушидир. Шунинг учун уни таҳлил этишда хулоса ўзгарувчандир. Бу шунчаки ташлаб қўйилган жараён. Тажриба майдони, пул манбаи. Кимдир қуролини, кимдир ғоясини синамоқда. Аслида уруш тушунчаси мавҳум мазмунга эга. Унда ғолиблар бўлмайди. Фақат оғир оқибат, синган тақдирлар бўлади. Бир томондан унинг узайишига, ноаниқ натижада эканлигига Россиянинг заифлиги ҳам сабаб. Заифлик деб русларнинг ниҳоятда сиёсий саводхонлиги ошиб кетганлигини айта оламан, яъни бунинг ортидан ўзига нисбатан кучли ишончни таъкидлайман. Айрим вақтларда бундай туйғу буни оқламайдиган тарзда хатоларга етаклайди. Тасаввур қилинг, майдонга беллашишга тушган басавлат полвоннинг ўзига ишончи рақибидан ҳам кўра унга душмандир,"- дея мулоҳаза қилади журналист Аннақул Жабборов.
Унинг назарида ҳам, перманент, узлуксизлик касб этаётган мазкур ҳодисанинг ниҳояси барибир бўлади. Унинг фикрига ҳам кўра, Россиянинг иродаси барисига жўяли нуқтани қўйиши лозим. Бу ҳамдўстлик давлатларида яшаётган фуқароларнинг истак-ниятини ифода этган бўлур эди, дейди журналист.
Айни ҳодисаларда нега барибир кўнгилчанлик ҳисси, раҳмдиллик, инсоний туйғулар устунлик қилмай, совуққон, қўрс муносабат етакчилик қилмоқда.
"Замонавий урушлар бизнес мазмунини эгаллаган. Шунинг учун ҳам унда раҳм- шафқатдан кўра, инсон ҳаётини қадрлашдан кўра манфаатлар етакчидир.Лоақал ватанпарварлик ҳиссини ҳам бугунда кўриш тақчил ҳолатдир. Одамлар бунинг таъсирида урушга қарата ўзларида ишончсизликни, юраксиз муносабатни шакллантириб бўлганлар,"- дейди А. Жабборов.
Б. Турсунов
