Тиловатчининг қўллари

Кўпчилик Альбрехт Дюрернинг "Қўллар" картинасини билади. Бироқ кам киши ушбу асар яралиш тарихидан огоҳ. Фикри ожизимча, Дюрер ҳақида хабарсизлар мазкур воқеани бутун умрга ёдлаб қолади. 15 юз йилликда Нюрнберг яқинида қишлоқдаги бир оилада ўн саккизта фарзанд вояга етаётганди. Ўн саккизта! Бундай катта оилани боқиш учун заргар ота кечаю кундуз тиним билмай кунига 18 соат меҳнат қиларди. У заргарлик устахонасида ишларди, шунингдек ҳақ берадиган бошқа юмушларни ҳам бажарарди. Танг, умидсиз аҳволга қарамай иккита фарзанднинг орзуси бор эди. Улар тасвирий санъатда ўз маҳоратларини оширмоқчи эдилар, бироқ отаси уларни Ньюрнбергдаги Академияга таҳсилга юборишга ожиз эканлиги ҳақида яхши билардилар.
Тунги узоқ муҳокамалардан сўнг икки ўспирин ака-ука бир келишувга келдилар. Улар чақа-танга ташлашга қарор қилдилар. Ютқазган кўмир конига ишга боради, ва топган пулига оғайнисининг ўқишини тўлайди. Иниси ўқишни битиргач, у ўз асарларини сотиб ёки лозим бўлса у ҳам шахтада ишлаб, инисининг ўқишига ҳақ тўлайди. Улар якшанба куни эрталаб черковдан қайтишгач тангани ташлашди. Альбрехт Дюрер ютиб чиқди ва Ньюрнбергга жўнаб кетди. Альберт эса хатарли шахтага йўл олди, у ердан пул ишлаб укасининг таълим пулини тўрт йил давомида тўлади, Академия миқёсида укасининг ишлари довруқ қозонишни бошлаб, шовшув бўлишга улгурганди. Альбрехт асарлари, ксилогравюралари ва картиналари ҳатто профессор рассомларидан ҳам ўтиб тушганди. Ўқишни тугатар чоғда у ишлари эвазига етарли пул ишлай бошлаганди.
Ёш мусаввир Альбрехт Дюрер ўз қишлоғига қайтганида қариндошлари ўтлоқда унинг шарафига байрам тушлиги уюштирадилар. Ўйин-кулгу, мусиқага бой таомларга тўйимли зиёфат охирроғида Альбрехт фахрли жойидан туриб, ўз орзусига эришишига ҳисса қўшган акаси шарафига қадаҳ сўзи айтади. У нутқининг охирида шундай деди: "Энди Альберт, менинг қадрли акажоним, навбат сенга. Энди сен Ньюренбергга орзуларинг ортидан боришинг мумкин, мен эса сен ҳақингда қайғуриб, пул топаман."
Ҳамма ялт этиб столнинг у бурчида ўтирган Альбертга интизор кўзи билан қарарди. Кўз ёшлари унинг рангпар юзидан сидирилиб тушарди, ҳиқиллаганча бир гапни такрорларди: "Йўқ... Йўқ..
Йўқ... Йўқ..."
У ниҳоят ўрнидан туриб, юзини артди. У ўзи суйган кишиларнинг чеҳрасига бир-бир боқди, сўнг қўлларини юзига суртиб, мулойимгина деди: "Йўқ, укажон. Мен Ньюренбергга бора олмайман, менга бу энди кеч. Кўмир конидаги тўрт йиллик ҳаёт қўлларимни нима қилганига бир қара. Бармоқларим суяги камида бир мартадан синиб чиққан, яқинда ўнг қўлим бўғими бўртиб чиқди, шу туфайли қадаҳ идишни ҳам тузук ушлаб туролмайман,демак пергамент ёки матода мўйқалам билан қандай чиройли чизгилар тортишим мумкин? Йўқ, укажон, ҳаммаси энди кеч бўлди менга."
Орадан 450 йил ўтди.
Ҳозирда қаламда, турли рангларда,кўмир бўлаги, акварелда чизилган ксилогравюралар, картиналар буюк музейларда жойлаштирилган. Сиз Альбрехт Дюрернинг ҳеч бўлмаганда бир асари билан танишсиз. Балким-да, ишхонангиз ва уйингизда унинг бирор асари илиғлиқ. Альбертнинг ўзини ўзи қурбон қилганлиги учун акасига эҳтиром рамзи сифатида Альбрехт унинг осмонга илтижога чўзилган қўполлашган қўлларини чизади. У сувратни жуда оддий номлади: "Қўллар." Аммо барча мазкур дурдонага қалбини очди ва унга "Тиловатчининг қўллари" дея ном берди.

А. Н