Mar 16, 2021
Совет Иттифоқининг биринчи президенти рафиқаси Раиса Горбачёва қайта қуриш рамзи, совет аёлининг бахтиёр оиладаги ўрни, хориж сафарларида бўлиш ва ёрқин жамият ичига кириш тимсолидир. Америкада Жаклин Кеннедини алоҳида тумор ҳисоблаб, унга тақлид қилишган эса, Горбачёв хотинини ўз ватанида хуш кўришмаган. Горбачёванинг биринчи хонимлик маҳорати ҳаққоний равишда ўлимидан сўнг арзигулик қадрлана бошланди.
"Бу хоним намунча қуюшқондан
чиқяпти?"
"Бу аёл ўзини" Алиса мўъжизалар мамлакати" асаридаги Юрак қироличадек тутарди. Унга ўтирган ўриндиғи ёқмасди, бармоғи учи билан бир туртганди, КГБ қўриқчилари дарҳол бошқа курсини олиб келиб беришди, ўз кўзларимга ишонмасдим. Мен кўплаб биринчи хонимлар, малика, қироличаларни кўрганман, бироқ булар орасида ўзини бундай тутганни учратмаганман. Мен Раиса танлаб олиши учун ўзим хуш кўрадиган ҳушбўй бодомли чой ёки қаҳвани таклиф қилдим, у чойни танлади, афтидан бу унга ёқарди. Сўнгра у коммунизмдан маъруза ўқий кетди, мен у буни қачон бас қилишини кутиб ўтиролмадим, "-дея тасвирлайди Р. Горбачёва билан Женевадаги илк учрашуви ҳақида АҚШ биринчи хоними Нэнси Рейган ўз эсдаликларида.
Ўшанда матбуот анжуманида америкалик аёл учрашув натижалари ҳақида қуруққина қилиб," бари ажойиб ўтди, " деди, меҳмон эса кўпроқ Россия, унинг бепоён кенгликлари ва иқлими ҳақида сўзлади. "Мен ахир ўз болаларим ҳақида гапирдим. Унинг болаларига гап ҳам етиб келмади, балким буни эртага муҳокама қиламиз,"-дея жаҳлини яширолмаганди Америка 40-президенти рафиқаси.
Эртаси куни кучли давлатлар биринчи хонимлари мулоқотларини давом эттиришди. Бу сафар Н. Рэйган совет давлати тақдимот Марказида бўлди. Бинони бироз айланишгач, Раиса Максимовна Нэнсини чой ичишга таклиф қилди. Стол устида хушбичим қадимий самовар, ёнида эса турли хил сархил егуликлар- икрали қуймоқлар, карам дўлма, мевали пирог, печенье, шоколад, асал ва мураббо қўйилганди. Горбачёва буни "одатий русча чойхўрлик" деб атади. Мен шунда "агар оддий уй бекаси ҳузуридаги одатий русча чойхўрлик шу бўлса, унда мен Екатерина || нинг ўзи эканман деб ўйладим"- дея киноя билан ёзганди ўзининг келишган қадди қомати билан мақтанадиган Нэнси Рейган.
Ҳатто эртаси куни чақирилган тушликда бека вазифаси яна Н. Рэйган зиммасига тушган эса-да, Раиса Максимовна барибир диққат марказида бўлди. Ўша ердагиларнинг эслашича, у муҳокама учун янги мавзуларни ўртага ташлаб, столнинг ҳар бурчида ўтирганлар билан тенг сўзлаша оларди. Яъни у Нэнси билан бошқа давлат раҳбарлари турмуш ўртоқларидек рўзғор ташвиши ёки бўлар-бўлмас енгил гаплардан вайсамаётганди. Оқшом тушиб, Горбачёвлар кетишганида, Н. Рэйган ўзини тутиб туролмади ва сўради: "Бу хоним ўзини ким деб ўйлаяпти ўзи?!"
Америка матбуотининг кейин ёзишича, 1992 йили Горбачёв ва Рейган катта сиёсатни тарк этгач, "ярашиб олишди.* АҚШ собиқ президенти СССР экс-лидерини рафиқаси билан ранчосига меҳмонга чақирди. Горбачёвлар беш ёрдамчиси билан май ойида уч кунга меҳмонга келишди. "Сафар давомида Рейган Горбачёвни шахсий жипида миндириб юрди, жуфтликлар бассейнда чўмилишди ва кўп мулоқотда бўлишди,"-деб ҳикоя қилди сўнгра журналистлар.
Ватандошлари кўз ўнгида мазкур хорижий сафар уларга ютуқ ортадиган ҳеч қандай жиддий воқеа бўлиб туюлмади.
Совет Иттифоқининг сўнгги биринчи хоними.
Ғарбда Горбачёвнинг яхши маълумотли, бежирим кийинган турмуш ўртоғи қиёфасида совет аёлининг ҳаётга уйғун киришиши ва алоҳида заковат рамзини кўришганди, ўз юртида эса уни кўпчилик сиёсатга бўлар бўлмас аралашаётганлик, эри учун қарор чиқараётганликда танқидга тутишарди. Қўшимча тарзда бундай талқинларга Михаил Сергеевичнинг ўзи хотини билан барча жабҳада ишончли алоқада эканлигини таъкидлаб йўл очарди.
Горбачёвнинг ёрдамчиси Валерий Болдин "Тахтнинг қулаши. М. С. Горбачёв портретига чизгилар" китобида ёзишича Раиса Максимовнага қўриқчилардан ташқари унинг ёнида ҳар доим ҳозиру нозир юрадиган адъютант ҳам зарур эди. Бундай одамни топиш қийин кечди, кимни таклиф қилишмасин, унга ёқмасди.
"Унга кўплаб ошпазлар, хизматчи аёллар, фаррошлар тўғри келмади, Горбачёв дала ҳовлисида унинг генсек бўлишигача уларни тўхтовсиз алмаштиришди. Горбачёв генсек бўлганидан кейин эса" сарой аёнлари" учун боқибеғамлик даври тугади, қочиб қолишга жой йўқ эди. Хизматда ишлайдиганлар учун маошлар академиклар даражасида эди. Фақат битта мураккаблик бор эди, Раиса Максимовна хизматкорликка жуда ҳам чиройли ва ёш қизларни танламасликка уринарди, бунда у ўзидаги қандайдир асосларни назарда тутган бўлса керак."-деб ёзади В. Болдин.
Раиса Максимовнанинг оқшомги либослари ҳам ярқ этиб кўзга ташланарли эди. Баъзида у ўша давр учун унинг мақомидаги қалтис тажрибаларга ҳам борарди. Масалан, тилло кўйлак кийса, оёғида тилло бошмоқ бўларди.
Кийим-кечакни бу тарзда ўзгартириш СССР фуқароларига ортиқча сарф-харажат туюларди. Улар бошқотирма ечишарди: қайси пулларга биринчи хонимни ясантиришяпти-эрининг топган тутганигами ёки давлат ҳисобига. Халқ орасида унинг либосларига миллион сўмлик жарақ-жарақ пуллар кетгани ҳақида мишмишлар урчир, бу вақтнинг ўзида эса генсекнинг завжаси кунига бир неча бор кийимини алмаштиришга улгурарди.
Мамлакатда Горбачёванинг тақинчоқларини ҳам тинч қўйишмасди: уни буткул қимматбаҳо зебу зийнат тақиб чиқади деб ҳисоблашарди. Кремль протоколи биринчи бошлиғи Владимир Шевченконинг сўзларига кўра, 1990 йилларда Горбачёвга тайинланган чўнтак пули-37 доллар, хотининики эса-25 доллар бўлган.
"Раиса Максимовнада ҳеч қандай Диордан либослар, махсус танланган жавоҳирлар йўқ эди. Бунинг ўрнига чех қалбаки бижутерияси, бриллиантга ўхшаш узук-зираклар бўлган. Уларнинг энг қиммати 30 сўм атрофида турган,"-дейди В. Шевченко.
"Ўртоқ Гуччи."
Ғарбда Горбачёванинг ҳассос дидли аёл санашарди. Совет Иттифоқида эса бунга кўникишмаган, Унгача генсеклар аёллари оммавий ҳаёт қўйнига, машҳурлар ичига киришмаган, расмий қабулларда иштирок этишмаган, ўшанда биринчи хонимлик вазифасини илк космонавт аёл Валентина Терешкова бажарган.
Раиса Максимовна нафақат башанг кийинар, ҳар қандай мавзуда суҳбат қуришда моҳир эди. Ёшликда у МДУнинг фалсафа факультетини тугатган, кейин номзодлик ишини ёқлаб, университетда дарс ҳам берган.
Бундан ташқари, у модани ҳам тушунар, ҳатто бир қатор таниқли дизайнерлар, жумладан, Ив-Сен Лоран ва Пьер Карден билан яқин муносабатда бўлган. Уларнинг таклифига кўра Париждаги ёпиқ кўргазмаларга борганди.
Бунинг учун ҳам ўз ватанида маломат тошини ёғдиришарди, кейин хориж матбуотининг ёзишича, унга "ўртоқ Гуччи" деган қаҳрли лақабни ҳам беришган. Пьер Карден Горбачёв хонимида нозик дидни фаҳмлаган, унга ёрқин рангдаги ва кескин бичимдаги кийимда бўлишни тавсия қилган. Ўз намойишидан сўнг Карден Раиса Максимовнага тўлиқ коллекциясини туҳфа қилишни истаган, бироқ у буни рад этган. Дизайнер костюм ва енгил пальтони совға сифатида олишга уни кўндирган. "Бир куни уни мен тиккан кийимдаги суратини кўриб қолдим, демак ишим маъқул бўлган экан,"-деб сўнг ҳикоя қилганди Карден.
Горбачёв хотини турли мамлакатларда у билан бирга бўлди. Улар биргаликда Норвегия, Финляндия, АҚШ, Италия, Швейцария, Англияга ташриф буюришди. Расмий учрашувларда Горбачёвларга анъанавий дипломатик совғаларни тортиқ этишди.: Япониядан кўҳна кимоно, Англиядан қиммат чинни, Хитойдан ёзувли ипак мато, турли давлатлар университетлари фахрий мантиялари. Индира Ганди одам бўйи баробар кўза, Иордания қироли Ҳусайн| қаҳва учун идишлар тўплами, Ясир Арофат нақшинкор қанддон, Перу компартияси кумуш шахматни совға сифатида туҳфа қилинган.
Энг қиммат совғалардан бирини 1980 йиллар охирида Горбачёвга Р. Рейган топширган. Бу Pontiak Grand Pro автомобили эди. бироқ унда давлат раҳбари юролмади, ўша вақтдаги қонунчиликка мувофиқ машинани дарҳол АЗЛК музейига жўнатиб юборишди.
Истеъфодан сўнг Горбачёвлар оиласига бир қатор имтиёзлар сақлаб қолинди. Уларга кичикроқ дала ҳовли, хизмат машинаси, квартира, хизматчи аёл ва қўриқчилар гуруҳи қолдирилди. Михаил Сергеевичнинг турмуш ўртоғи энди биринчи хоним бўлмаса-да, унинг турмуши барибир кўпчиликда ҳасад уйғотарди.
Ҳаммаси 1999 йилнинг ёзида матбуотда унинг оққон касалига дучор бўлгани ҳақида хабарлар тарқаганида кескин ўзгариб кетди. У Мюнхендаги немис шифохонасида даволанишда эди. Унинг соғлиги борасидаги янгиликларни барча кузатиб борарди. Касалхонага унинг соғайиб кетиши тиланган қоплаб мактублар кела бошлади.
1999 йил 20 сентябрида Раиса Горбачёва вафот этди. Мотам маросимига ўша пайтдаги бош вазир В. Путин, Н. Ельцина, Германия собиқ канцлери Гелмут Коль, собиқ бош вазир Евгений Примаков, ва бошқа таниқли сиёсатчи ва жамоат арбоблари келишди. Эрининг илтимосига кўра, Раиса Горбачёвани қабрга элтадиган йўлда тирик гуллар тўшалди.
К. Архипова, lenta.ru
