May 09, 2021
Менинг исмим Томас, Б... шаҳридаги қамоқхонада беш йиллик жазо муддатини ўтаяпман ва мен мумкин қадар бениҳоят тез уйимга қайтишим зарур. Бу ерда менга яхши муомала қилишади. Ишлашга мажбурлашмайди, фақат турмахона бошқарувчиси унинг автомобили ва хизмат юк машинасига кўз-қулоқ бўлиб туришни сўраган. Бунга кўндим, чунки ўзим яхши автомеханикман, иккинчидан бу жойда ҳукумат вакилига "йўқ" дейиш мумкин эмас. Кейин эса қамоқхонада эскирган русумдаги кир ювиш машинасини созлаб туриш масъулиятини ҳам бўйнимга олганман. Табиатан хушмуомала ва сертакаллуфман, ушбу хислатларим жазо муддатим қисқаришига таъсир қилади деган умиддаман.
Ҳаммаси телбанамо бошланди. Бироқ сизга энг олдин бир жиҳатни тушунтириб ўтмоқчиман, ўн ёшлигимда етим қолдим, Эндрю амаким мени қарамоғига олди, у бошида мени касб-ҳунар билим юртига йўналтириб, сўнг жаноб Лефортга тегишли юк машиналари гаражига ишга жойлади.
Ўн тўққиз ёшдалигимда уруш тугади, ҳарбий хизматим транспорт қўшинларида тинч ўтди. Кейин эса Эндрю амакимнинг уйига қайтдим. У туғма такасалтанг, мижғов бир вақтнинг ўзида чинакам протестантга хос художўй киши бўлиб, диний таомилларга муккасидан кетганди.Унга бор маошимни берардим ва у менга бир неча долларни қолдиришга ўзида раҳм топа биларди, бу пулга ишдан сўнг бир стакан май ичишим ёки ҳар якшанба бўлмаса ҳам, кинога боришим мумкин эди.
Биз шаҳардан ўн мил масофа йироқда, ҳамма бир бирини танийдиган қишлоқда яшардик. Менинг бир талай дўстларим, шунга яраша биргаликда сайрни рад қилмайдиган қиз ўртоқларим ҳам бор эди. Лекин қоидага биноан мени фақат биттаси қизиқтирарди. Афсуски Женни исмли бу қизга мутлақо ёқмасдим.
Бир неча марта уни кино ёки рақсга таклиф қилишга уриндим. Бефойда. У ўзидан етти ёш катта шаҳарлик барзанги билан учрашишни маъқул кўрарди, бу нусха иш ўрнида бўлишдан кўра, қишлоғимизда кунда-шунда туюларди менга.
Шунинг учун ахийри эсим жойига тушиб, Женнидан совудим. Бироз вақт ўтгач, хўжайиннинг қизи кўнглини овлай бошладим. Малласоч, жудаям офатижон қиз тим қора кўзлари билан менга ишқ суруридан ютоқиб тикиларди.
"Алвидо, Женни!"-ўйладим мен. Бироқ гап бунда эмасди. Женни қўшним эканидан, у билан юзма-юз кўринмасликдан қочиш амримаҳол эди. У дўстларимга мени гўё унга тихирлик қилиб, ёпишиб олганимдан гапирган, улар эса бунинг учун мени калака қилишарди.
Бу баҳор оқшомида рўй берди. Уйга қайтаётганимда, у ўз ҳовлиси олдидаги йўлакда кутиб турарди. Женни жудаям хуш саломлашди, ҳатто уйига ҳам таклиф қилди. Айтганча, ёдимдан кўтарилибди, унинг ўрмончи бўлиб ишлайдиган отаси ҳафталаб бутазорларда йўқолиб кетар, уйида аҳён-аҳёнда пайдо бўларди. Мен дарҳол кескин рад жавоби қайтардим. Шунда у мени ҳақоратларга кўмиб ташлади, охирида эркаклик қобилиятимга писанда ҳам қилди. Албатта, аёнки, буниси жон-жонимдан ўтказиб юборди ва юзига зарбали тарсаки туширдим. У мувозанатини йўқотиб, боши билан эшиги зинапояси бурчига йиқилди. Ердан кўтаришганда, у ўлиб бўлганди.
Қишлоғимиз " миршаби", бақалоқ Оскар мени ҳибсга олиб, уйига элтди, ўша ердан шаҳарга қўнғироқ қилди. Ошхонада полиция машинасини кутиб ўтириб, қиёси йўқ бу дангаса билан "бахтсиз ҳодиса" деб аталган ҳолни муҳокама қилдик.
Дастлабки терговда ҳакамга воқеани тушунтирдим, менда ўз адвокатим йўқлиги боис, уни тайинлашди. Бунгаям омад кулиб боқди! Чекимга адвокатларнинг анойиси тушди. У қамоқхонадаги ётоқ жойим энг четига илиниб ўтирволиб, бирданига бир қути тамаки тутқазди, бу билан фожеани тўлиқ гавдалантиришга руҳлантирди.
-Жуда яхши,-деди у.- Ҳаммаси аён, менга суянаверсанг ҳам бўлади. Ҳеч нимадан қўрқиб ўтирма.
Маҳкама куни ҳам етиб келди.
Расмиятчилик ниҳоялангач, ҳакам ва прокурорнинг саволларига очиқча жавоб қайтардим, адвокат қишлоғимнинг ярим аҳолисини, ўзининг ибораси билан айтганда, " ахлоқ шоҳидлари"ни сўзлашга мажбур қилди. Ошналарим шарафимга олқиш чечакларини ирғитишди. Бу мақтовлардан уялиб қизариб ҳам кетдим. Хўжайиним ҳам ҳозир бўлди.
-Яхши, меҳнатсевар ходим.-деди у.-Қўли гул уста.
Унинг қизи мен томон чароғон табассум ҳам ҳадя этди.
Воқеа гувоҳлари фойдамга кўргазма беришди. Жараён охирида яна адвокатим чиқди.
- Муҳтарам ҳакамлар ҳайъати. Айблов курсисида ўн ёшидан кекса амакисининг қўлида тарбияланган етимни кўриб турибсиз. Бу бечора яккаю ягона қариндошини кўкларга кўтариб ардоқларди. Зиммамда ҳозир ҳимоямдаги шахсга ниҳоятда оғир, нохуш маълумотни етказишдек масъулият турибди.
Томас, ўша оқшом, хонадонингга қайтаётганингда сени машъум хабар кутаётганди. Мабодо сени Женни тўхтатиб қолмаганда, уйингга кириб, суюмли амакингни ўлик ҳолда кўрардинг. Ўлим ошхонада бурқсиган газ исидан заҳарланиш туфайли юз берган. Афтидан бояқиш қария қувур мурватини бураб, плитани ёқишни унутган.
Жудаям ёдимда, қайғуга чўмиб, курсидан бор буйим билан илкис ирғиб турдим, ва юзимни тўсиб, ўзимни ўринга ташладим. Зал бўйлаб раҳмдил пичирлашлар эшитилди. Ҳаммаси тингач, адвокат яна нутқида давом этди.
-Муҳтарам маҳкама ҳайъати. Сизга аёнки, айблов вакили ҳимоям остидаги шахсга деярли ўлимга тенг жазони сўради. Саккиз ойча муқаддам рўй берган от савдоси билан машғул савдогар қотиллиги ҳақидаги ҳодисани эслатмоқчиман. Мазкур мудҳиш жиноят тунаш мақсадида содир этилган. Жиноятчи ҳанузгача топилмаган. Бироқ, мабодо уни қўлга олишганда, прокурор унга, шак- шубҳасиз, ўлим жазоси сўрарди. Бу ҳолатда у ҳақ бўлиб чиқарди. Аммо сиз, муҳтарам ҳакамлар ҳайъати, ваҳшиёна қотиллик ва тарсаки ўртасидаги фарқни кўриб чиқишингиз шарт. Бу тарсаки тақдир тақозоси билан сўнгра тузатиб бўлмас хатоларга, кутилмаган ёмон оқибатларга дучор этди. Ҳа, ҳимоямдаги шахс ўзини идора қила олмади. Лекин уни бунга ундаган қўшни қизнинг ҳақоратлари ҳақида хабардорсиз. Қизнинг ўлгани-ўзининг айби. У йигитни тарсаки билан уришга мажбур қилган.
Шунинг учун, муҳтарам маҳкама ҳайъати, Томасни оқлашингизни сўрайман. зотан унинг қамоқда ўтказган олти ойи у содир этган қилмиш учун етарли жазодир, мазкур жазони у гарданида хоч каби бўйинтуруқ қилиб бутун умр кўтариб юражак.
Тан олиб айтаманки, маҳкама ҳайъатидан тўла илоҳий натижа кутмагандим ва мени беш йилга ҳукм қилганларида таажжубга тушмадим.
Адвокатим мен билан хайрлашиш учун қамоқхонага кирди ва гўё аҳамиятга арзимайдигандек бир гапни айтиб ўтди:
-Бир киши сенга унинг сўзларини етказиб қўйишимни сўради. Гап полиция нозири, Женнининг қайлиғи ҳақида кетмоқда.'Томасга айтиб қўй, мен тагигача етиб бораман"-деди ўша нозир.
Энди уйга нега қайтишим жуда ҳам зарурлигини тушунгандирсиз. Мабодо ўша "миршабча" уйга мендан аввал кирса, мен томондан ўлдирилган савдогарга тегишли, қон юқи теккан долларга тўла картмонни топиши мумкин. Айнан ўша картмонни ҳамма ерни искалашга одатланган амаким ёстиғим остидан топиб олганди. Худодан қўрқадиган ярамас, мени фош қилмоқчи бўлди. Тушуняпсизми, бошқа иложим қолмаганди. Уни бўғиб, газни очиб қўйдим, кейин одатга кўра ишга кетдим. Лекин Женни ошхонада содир бўлган воқеани деразадан кўриб қолган, айнан шунинг учун у ўша оқшом эшиги олдидаги йўлакда мени кутиб турарди.
