Волфҳанг Борхерт. Кетма, жираф(ҳикоя)

Вольфҳанг Борхерт 1921 йилнинг 20 майида Гамбургда туғилган. Отаси мактаб ўқитувчиси бўлган, онаси маҳаллий матбуотда китоблар чоп этарди. Оиласи фашист Германияси учун номақбул ҳисобланган, бир неча бор гестапо тарафидан тақиб остига олиниб, ҳибс этилган, ўлимини кутиб, қамоқда ўтирган, Шарқий фронтда жанг қилган, бир неча марта ярадор бўлган, асирликдан қочган(французлардан, 1945 йил апрелида Франкфурт-Майнда).
1945 йилнинг 10 майида уйига оғир терлама ва бедаво жигар касаллигига йўлиққан ҳолда қайтади.
Бунга қарамасдан режа ва умидларга тўлиқ ёзувчини хасталик 45-йилнинг охирида тўшакка михлайди. Ҳаётининг охирги икки йилида Борхерт ўлим билан олишиб, бетиним ижод қилади. У матонат билан оғриққа бардош бериб, очликни енгиб(уруш орти йилларининг биринчи ҳамроҳи), иситилмаган уйларда жунжикиб, жўшқин эҳтиросда асарлар яратади.
1947 йилнинг 20 ноябрида Базелдаги шифохонада 26 ёшида вафот этади
Кетма, жираф
У вокзалнинг кир босган ва нурсиз ойнаванд томи остида, тинмай елвизак эсаётган йўлкада турарди. Бўшаган вокзаллар кечалари дунёнинг бир бурчи, ўлик, бемаъно ва бўм-бўш. Бўм-бўш, бўм-бўш, бўм-бўш. Сал илгари юрсанг, сен йўқоласан. Зеро зулматнинг овози ваҳшатли. Зулматдан яшинолмайсан, лаҳза ўтса бас- у сени ямлаб ютади. Сенга содир этган қотилликларинг ҳақидаги хотира билан қуролланиб ташланади. Ёки эртага кимнидир жонига қасд қилмоқчи эканингдан эслатиб. У сенда ҳайқириқни ўстириб ундиради: эшитиш амримаҳол балиқ ҳайқириғини, ўз денгизида увол ўлган балиқ қичқириғини. Бу ҳайқириқ юзингни иккига нимталайди. уни қўрқув ва хавфга тўлиқ намчил шиллиқ томчиларга булғайди, бошқалар даҳшатдан ирғийди сендан. Чунки унда ўз денгизида увол ўлган ёлғиз жониворнинг мудҳиш ҳайқириғи. У тўлқин бўлиб ёпирилади, кўпчиб тошади, мавжланиб қайнайди, Кўпикдек ҳалокатли кўпиради.
У ёруғлик адоғида турарди. Атрофни совуқ, оқ майдон чироқлари буркаганди. Улардан сал масофа нари ичингдан зир титратадиган қоронғулик ястанганди. Ҳали саҳродек қақраган перрон бўйлаб оқ чироқлар қуршовида қорадан-да қора зулмат учрамаган.
-Сенда сигарет бор, шекилли-деди рангпар юзида лаблари ниҳоятда алвон кўринадиган қиз.
-Ҳа,-жавоб берди у,-топилади.
-Нимага мен билан кетмаяпсан,-шивирлади қиз яқиндан.
-Нега борай?-жавоб берди у.
-Қандайлигимни билмайсан-ку-қилпангларди атрофида қиз.
- Биламан,-жавоб берди у.-Ҳамма қатори.
-Сен жирафсан, эзмачурук, ўжар жирафсан! Ахир кўринишим қандайлигини билмайсан-ку.
-Сен очсан,-деди у,-ечинган ва бежалган, ҳамма қатори.
-Сен эзмачурук ва аҳмоқсан, эшитяпсанми, жираф, -ҳингирлади қиз яна ёпишгудек,-барибир ёқимтойсан, сигаретинг ҳам бор. Кетдик, болакай, тун тугаб қолмасидан.
Шунда у унга тикилиб кулиб юборди.
-Майли,-деди у-сенга сигарет бераман, кейин эса сени ўпаман. Кейин кўйлагингга тегиниб кетсам, нима бўлади?
-Унда уятдан қизараман,-деди қиз, бу нози унга бачкана туюлди.
Юк поезди йўлда бир ўкириб ўтди. Бирданига жимиди. Сўнгги вагон олов учқунидан таралган қизғанчиқ ёруғлик оҳиста зулмат қаърига кириди. Тақирлаб, инқиллаб, оқсоқланиб-жудаям яқиндан.
Ва у қиз билан кетди.
Кейин эса қўллар, юз ва лаблар бўлди. Юздан буткул қон оқмоқда, ўйлади у, оғиздан ҳам қон тирқираган, қўллар эса гранатани маҳкам ушлаган. Илкис у пардознинг ҳидини туйди ва қиз қўллари унинг тирсаги юқорисини ғижимлади.
Инграниш янгради, пўлат каска йиқилди.
-Сен ўляпсан,-ҳайқирди у.
-Ўлмоқми? Қаёққа боқма шу,-бақирди қиз.
Кейин эса пешонасига яна каскани сурди. Сочлари тунд ялтилларди.
-Сочларинг,-шивирлади у.
-Қоласанми?-сўради қиз секингина.
-Ҳа.
-Узоқ вақтгами?
-Ҳа.
-Доим-доимгами?
-Сочларингдан ҳўл бутоқ иси келяпти,-деди у.
-Доим-доимгами?-такрор сўради қиз.
Ва дабдурустдан олислардан олис: яқин ҳайбатли ҳайқириқ. Балиқ ҳайқириғи, кўршапалак ҳайқириғи, гўнгқўнғиз ҳайқириғи. Паровознинг эшитиш мушкул ҳайвоний ҳайқириғи. Бу ҳайқириқ қаршисида поезд рельслари қўрқувдан силкиниб ларзага тушдимикан? Ранги қут ўчган юлдузлар остидаги ҳали қулоқ эшитмаган,янги, сарғиш-яшил ҳайқириқдан. Бу ҳайқириқдан юлдузлар жонҳолатда тебранмадимикан?
У деразани шарақлатиб очди, туннинг совуқ панжалари унинг очиқ кўкрагидан чангаллаганди, ва у деди:
- Кетишим керак.
-Қолгин жираф!-қизнинг оғзи қизғиш азобда қонсиз юзида йилтилларди.
Бироқ жираф шахдам қадам билан аллақачон одимлаётганди. Изидан эса кўча кумуш ойранг сукутга чўмди, ўзининг ёлғизлигида тош қотди. Дераза эса мисоли ўлик, қисилган кўзлари шишасимон бўртган.Пардалар уйқудан мудрагандек, пирпироқ киприкларни имиллаб очиб--оппоқ, ҳарир---ортидан унга орзиқиб бош ирғарди.
Дераза табақалари миёвлаб овоз чиқарди. Кўкрагига совуқ ҳаво урилди. У ўгирилиб қараганида, ойна ортидан жудаям қизил оғиз кўринарди. Жираф, йиғларди йигит.