Jan 03, 2022
Жаҳоннинг турли мамлакатлари аҳолиси ўз етакчиларини турли соҳалардан, жумладан ҳарбий кучлар ва илмий доиралар ичидан танлашган, бироқ Украина ҳукумати кўплаб аъзолари телевидение ва кинокомедиялардан тушиб қолган илк ҳукумат бўлса керак.
Сиёсат билан шуғулланишдан аввал Владимир Зеленский киноактёр ва қизиқчи эди, ўзига ўхшаш ўтмишга эга иттифоқчиларини маслаҳатчилар, депутатлар, администрация аъзолари, ҳатто разведка бошлиғи каби ҳал қилувчи муҳим лавозимларга тайинлади.
Россия Украина билан ўз чегарасида ҳарбий қудратини кучайтириб, ўртада ихтилоф хавфи ошаётган даврда Зеленский бир вақтлар " Квартал 95" комедик студиясида бирга ишлаган одамларни атрофига тўплаб олган. Улар орасида уруш ёки дипломатик музокаралар олиб бориш тажрибасига эгалари жуда оз сонда.
"Бу одамлар керакли нуфуз ва малакага эга эмасликлари хавфи мавжуд,- дейди Лондондаги Chatam House сиёсатшунослик маркази Украина дастури директори Орися Луневич,- Мен бир хонада нуқул видео олиш қўлидан келадиган бир жуфт йигит билан қолишни истамаган бўлардим.Ҳозир тинч замон эмас, уруш вазиятидир."
Икки йил муқаддам Зеленскийни президент лавозимига сайлашди, сўнгра эса у натижасиз ва коррупцияга ботган украин сиёсий оламининг аутсайдерига айланди, Душман орттирмаслик ва тунд сабаблар билан тўқнаш келмаслик учун қурби етганча қолипга сиғмайдиган ҳукуматни тепага олиб келди.
Сиёсий таҳлилчиларга кўра, муҳим лавозимларга кулгу жанри фахрийларини тайинлади, бунда у синиққан украин демократиясининг ичида коалиция барпо этишга қобилиятлари мавжудлиги ва ўз амалига мувофиқ эканликларига эмас, шахсий садоқатларига таянди.
Журналистик суриштирувлар билан машғул Bihus украин портали Зеленский атрофидан комедик студияси ва оиласи билан боғлиқ 30 та одамни санаб чиқди- улар орасида Украина чегарасига Россия ҳарбий қўшинини йиғишини кучайтирганини кузатиши лозим ҳарбий разведка йўналишидаги шахслар ҳам бор.
Зеленский бир неча марта уни енгилтакликда айблашларини рад этган, иттифоқчиларига кўра эса унинг қизиқчилик жанридаги тажрибаси ва юмор ҳисси аслида қимматли сиёсий афзалликлардир.
Америкалик амалдорлар Россия президенти В. Путиннинг қарори ҳали аниқ эмас деган фикрни айтишмоқда.
Россия ҳарбий қудратининг тўпланиши Зеленский ҳукуматини дипломатик музокараларни кучайтиришга, Америка ва Европа учоқларини рус чегараси яқинидаги парвозларини ўз ичига олган ҳолда ўз ҳарбий қудратини намойиш этишга олиб келди.
Ҳарбий таҳлилчилар зиддият ривожининг турли хил сценарийларини чизишмоқда, жумладан Россия оз миқдорда қўшин тортиши мумкинлиги сценарийси шунинг таркибига киради. Бироқ тўлиқ кўламдаги куч ташлаш Европада Иккинчи жаҳон урушидан сўнгги энг йирик ҳарбий амалиёт бўлади. У Шарқ ва Ғарб ўртасидаги бўлинишни мустаҳкамлаб, нафақат икки тарафдаги номаълум сондаги аскарлар, Украинада тинч аҳоли умрига ҳам зомин бўлиши эҳтимоли кучлидир.
Буни қувноқ лаҳзалар деб аташ мумкинмас, бироқ комедия Зеленский сиёсий лаҳжаси ва шахсиятининг ажралмас қисми, унинг тарафкашлари эса мазкур хусусиятларнинг қадр-қимматини олға суришдан чарчашмаяпти.
Комедик сериалда Зеленский порахўр амалдорлар ҳақида ваъз ўқиган мактаб ўқитувчиси ролини ижро этган, ўқувчилар уни видеога олиб, интернетга қўйишади, бу уни машҳур қилиб, президент бўлишига олиб келади.
Сайловолди компанияси чоғида Зеленский сиёсий партиясини мазкур кулгили томоша қайта ўйналаётгандек сериал номи билан " Халқ хизматкорлари" деб атади. Бу партияга Зеленский билан бирга ҳукуматга келган актёрлар, киночилар, телевизиончилар бош бўлишди.
Президент администрацияси бошлиғи Андрей Ермак медиа-юрист ва кинопродюсер эди. Украина хавфсизлик хизматининг амалдаги раҳбари Иван Баканов "Квартал 95" студияси раҳбари ҳисобланган. Президентнинг бош маслаҳатчиси Сергей Шефир сценарийнавис ва продюсер бўлган, унинг "Биринчи саккизта учрашув" романтик комедияси, "Қариндошчалар" сериаллари анчайин оммалашган.
"Юмор-ақл-заковат аломати,-деди собиқ қизиқчи актёр, ҳозирда Олий Рада депутати Роман Гришчук интервьюлардан бирида.-Юмор ҳисси- илоҳий инъомдир."
У яна Украинанинг бошқа мамлакатлар билан муносабатида "бу чинакам устунлик" эканини қўшимча қилди. Унингча бунда ҳазил йўсинида керакли оҳангни етказиш мумкин.
Гришчукка кўра, ҳукумат қизиқчилардан иборат деган фикр мухолифатчилар тарафидан қолипга сиғдириб сийқаланиб тақдим этилмоқда. Гришчукнинг уқтиришича, ҳукумат таркибида телевидение ва юморга алоқаси йўқ бир қанча кишилар фаолият юритади. Зеленский шахсига танқидий қарашни чорламаслик учун Гришчукнинг ўзи икки йилдан бери ҳазил ибораларни қўлламайди, интервьюсида ҳам иложи борича бундан чекинишга уринди.
"Чунки буни бизга қарши ишлатишади,"-деди у.
Шундай бўлса-да, Зеленский ўта танг ҳолларда ҳазиллашиб туради. Июлда В. Путин узун эссе ёзиб унда украин ва рус халқини моҳиятан битта миллат деб атади. Кўпчилик мазкур эссени дағдаға, икки давлатни бирлаштиришга уриниш деб қабул қилди.
Эсседа Украина ва Россиянинг қардошлик ришталари ҳақида битилганди. Бунга жавобан Зеленский шундай деди: "Худди Қобил билан Ҳобилдек."
Икки давлатнинг ўрта асрлардаги тарихи ҳақида батафсил тўхтаган В. Путиннинг узун эссесини изоҳларкан, Зеленский Россия президентининг вақти кўплиги ҳақида ҳазиллашди.
"Улар ўзгача фикрлай олишмайди,-деди собиқ иқтисодий тараққиёт вазири Тимофей Милованов, комедия жанри фахрийларини назарда тутиб.-Улар драматургия истилоҳлари ичида ўй юритишади. Улар бу ерда ким ёвуз, ким қаҳрамон, қандай эҳтирослар ишга солинган деб ўйлашади."
Ёпиқ эшиклар ортида Зеленский ва унинг ёрдамчилари кенгашларда жиддийликни сақлашади, дея тушунтиришди собиқ ёрдамчилар ва собиқ вазирлар ўз интервьюсида.
Комедик жанр фахрийлари қолганлардан кўра кам ҳазил-мутойиба ишлатишади. "Масалан, мен ҳазиллашганимда сифатлироқ ҳазил бўлади,"- дейди ихтисослиги иқтисодчи Милованов.
"Украинада истеъдодлар бор" телекўрсатуви бошловчиси, комедик актёр Сергей Пригуланинг фикрича, Зеленскийнинг муаммоси унинг у қадар ўтмишда қизиқчи бўлганида эмас, ўз атрофига ўзига содиқ одамларга суянишга уринишидадир.
"-Ҳаммамиз ҳам қаердадир ишлаганмиз,-деди Пригула, у аллақачон ўзи бошчилигида партия тузиб, Зеленскийга рақиб бўлиши ҳақида эълон қилган.-Масала бошқа жойда: сиз сиёсатчи сифатида атрофингизни тажриба ва билимга эга кишилар биланми ёки фақат сизга садоқатли одамлар билан қуршашга тайёрмисиз?"
Зеленский кўмакчилари бутунлай нолойиқ шахслар деган умумий ҳиссиётдан ташқари танқидчилар умуммиллий хавфсизлик учун нўноқлик деб аталадиган хатоларни ҳам кўрсатишади.
2020 йили ўтмишда медиа-ҳуқуқшунос бўлиб ишлаган Андрей Ермак махфий жосуслик амалиётини кечиктиришга буйруқ берди, бунинг натижасида ўнлаб рус ёлланма аскарларини қўлга олиш мумкин эди, деб хабар қилади Bihus интернет нашри. Бу ортга суриш бутун амалиётни барбод қилди.
Танқидчилар шунингдек, қарз эвазига йиғилган маблағни ҳарбий эҳтиёжларга эмас, Зеленский ички миллий ташаббуси бўлган "Катта қурилиш" лойиҳасига сарфланганига эътибор қаратишади, унга эса Good Media продюсерлик компанияси собиқ директори Кирилл Тимошенко раҳбарлик қилади.
"Европа бирдамлиги" мухолифат партияси аъзоси Владимир Арьев энди ажратилган маблағ" Россия танкларининг Киев кўчаларида силлиқроқ юришига хизмат қилади", дея ҳазиллашди.
Украина Россия билан эҳтимолли урушга ҳозирлик кўраркан, Зеленский қуршовидагилар малакасизлиги фақат мамлакат учун эмас, ташқи жиҳатдан ҳам мудҳиш оқибатларни келтириб чиқаради деган хавотирларни кучайтирган.
Хашаки ёндошув АҚШ ва Россия ўртасида тўқнашувни юзага келтириб, урушга туртки бўлиши мумкин.
Октябрь ойида парламент спикери лавозимидан кетказилиб, ўрнига қизиқчи актёр Руслан Стефанчук тайинланган Дмитрий Разумковнингайтишича, шоу-бизнес вакилларининг ҳукумат мансабларига қўйилиши Зеленскийнинг ҳукуматни экспертлардан мажмуалаштириш ҳақидаги сайловолди ваъдасини бузади. Шу ўринда қайд этиш лозимки, Стефанчук маълумотига кўра ҳуқуқшунос.
"Биз шуни маълум қилдик: таҳлилий билим етишмаган жойда масалани тушунадиган одамлар ишлаши даркор."- деди Разумков. Бошида у Зеленскийни қўллаганди , сўнг эса нолойиқ тайинловлардан кейин уни танқидга тута бошлаган.
Разумковнинг таъкидича, мамлакатда юқори лавозимларга кўтарилишга асос "президент ва унинг атрофига шахсий садоқат" бўлиб қолмоқда. Ҳарбий таҳдид шароитида " бундай ишлаш фақат президентга қулай, мамлакатга эмас. "
" Биз комедияга келгандик, бироқ даҳшат фильми томошасига тушиб қолдик. Бу эса ҳеч ҳам кулгили эмас. "-дейди Разумков Зеленский давридаги украин сиёсатини шарҳларкан.
Эндрю Кремер, The New York Times, АҚШ
