Олимпиададаги фожеа

XIX аср охирида француз жамоат арбоби Пьер де Кубертен томонидан қайта жонлантирилган Олимпия ўйинлари одамларнинг жисмоний равнақига хизмат қилиб, миллий худбинликни енгишга, дунё миқёсида ўзаро ҳамфикрлиликка ва тинчлик учун курашга ҳисса қўшиши лозим эди. Бироқ Олимпия ўйинлари тез вақт ичида сиёсий қуролга айлантирилди, жумладан, бу ҳозирги даврда ҳам кўзга яққол намоён бўлмоқда.


ҚОРА СЕНТЯБРЬ


1972 йилниг 5 сентябрида олимпия ўйинчиларига ҳужум уюштирилди. Террорчилик ҳаракатини "Қора сентябрь"- " Фатх" (Фаластин миллий озодлиги ҳаракати) , Фаластин озодлиги ташкилоти (ФОТ) аъзоларини жамлаган Фаластин экстремистик гуруҳи тайёрлаганди.
1967 йили олти кунлик урушдан кейин Исроилнинг Иордан дарёси Ғарбий соҳилида назоратни қўлга олганидан сўнг ўн минглаб фаластинликлар Иорданияга қочиб ўтганди. Бу эса қиролликда ташқи (Исроил билан зиддият) ва ички сиёсий муаммоларни келтириб чиқарди. Фаластин исёнчилари Иорданияда ҳам улар билан ҳисоблашишларини истаб, мавқе талашишди. Натижада қирол Ҳусайн Фаластин жанговар ташкилотларини бостириб, мамлакатда тартиб ўрнатмоқчи бўлди. 1970 йили сентябрда Иордания куч тизими Фаластин қўшинларига жанг очди ва уларни Ливанга қаратиб қисиб борди ( оқибатда бу ҳол Ливандаги ўзгармай қолган узлуксиз хаос ва тартибсизликка хамиртуруш вазифасини ўтади). Минг нафар одам ҳалок бўлди. Фаластинликларнинг кўпчилик қисми Иорданиядан қувиб чиқарилди.
Ўша фожеа хотирасига "Қора сентябрь" қўпорувчилик-террорчи ташкилоти тузилади ва у Яқин Шарқда ва унинг ташқарисидаги Фаластин халқи душманларини мўлжалга олишни мақсад қилади. Илк бор ташкилот 1971 йили 28 ноябрда ўзининг борлигини билдиради, ўшанда Қоҳирадаги "Шератон" меҳмонхонаси йўлагида Иордания ҳукумати раиси Васфий Тел террорчилар тарафидан ўлдирилганди. 1972 йилнинг 8 майида "Қора сентябрь" жангарилари Брюссель-Вена-Тель-Авив рейсини амалга оширган Бельгиянинг "Сабена" компаниясига тегишли "Боинг-707" учоғини эгаллаб оладилар, Учоғда 100 йўловчи ва 10 нафар экипаж аъзоси бор эди. Террорчилар Исроил қамоқхоналаридаги фаластинликларни озод қилинишини талаб қилишаётганди. 9 май куни Исроилнинг махсус кучлари "Боинг-707" га ҳужум уюштириб, уни эгаллади. Икки жангари ўлдирилди, икки нафар террорчи аёл ҳибсга олинди. Уч йўловчи жароҳатланиб, уларнинг бири вафот этди.


ҚЎЛГА ОЛИНИШ

Мюнхендаги Олимпиада пайтида теракт уюштириш ғояси "Қора сентябрь" ташкилоти раҳбарларида халқаро Олимпия қўмитаси фаластинликларнинг унда иштирокига таъқиқ қўйганидан сўнг уйғонди. Автомат ва гранаталар билан қуролланган жангариларга Исроил делегацияси аъзоларини қўлга олиш вазифаси юкланди. Уларни ҳибсдаги фаластинликлар билан алиштириш режаланганди.
Гаровгирлар қўлга олиниш вақтида Олимпиаданинг иккинчи ҳафтаси бораётганди. Террористик амалиётни ўтказиш учун вазият бирмунча қулай эди. Ғарбий Германия Олимпия қўмитаси Олимпия қишлоғида очиқ ва дўстона муҳитни ушлаб тура олганди. Миллатчиларнинг Учинчи рейхи даҳшатларини эслатмаслик учун куч тизими ходимларининг ўйинларда иштироки паст сонда эди. Хавфсизлик жараёни атайин заифлаштирилган, қуролланган қўриқчилар йўқ эди. Афтидан, герман ҳукумати маҳаллий неонацистларнинг умумий манзарага дарз етказиши мумкинлигидан хавотирланарди. Яқин Шарқлик террорчиларнинг эҳтимолли ҳужуми ҳақидаги огоҳлантиришларга аҳамият берилмади.
Исроил вакилларини Ғарбий Германия ҳукуматининг Олимпиадани ўтказишда хавфсизликка бундай муносабати ташвишга солганди. Аммо немислар исроилликларни уларнинг гуруҳи учун алоҳида хавфсизлик чоралари кўрилади деб ишонтирди.
"Қора сентябрь" жангарилари Мюнхенга режаларини амалга оширишдан беш кун аввал етиб келишганди. 1972 йил 5 сентябрида ўзлари билан қурол ва ўқ-дори (Калашников автоматлари, ТТ тўппончалари) солинган қопларни ортқилаган саккиз террорчи осонгина девордан ошиб ўтди. Бир неча одам буни кўрди, лекин аҳамият бермади. Кўплаб спортчилар назорат жойидан четлаб, девор оша сакраб ўтиб туришарди. Жангарилар Конноли-штрассе 31-уйга суқилиб киришди, бу ерда бир неча квартираларда Исроил делегацияси вакиллари қўним топганди. Ҳатто террорчиларда уйларнинг ўғирланган калитлари ҳам бор эди.
Кураш бўйича ҳакам Йосеф Гутфройнд шовқиндан уйғониб кетди, шубҳали кишиларни кўриб, уларни ушламоқчи бўлди ва қолганларни бақириб чақирди. Унинг қўшниси оғир атлетика бўйича ҳакам Тувье Сокольски ойнани синдириб қочди, Йосефга кураш бўйича ҳакам Моше Вайнберг ёрдамга келди. У қаршилик кўрсатишга уринди, уни ярадор қилишди, уларни нариги хонага итариб судраб киргизишди. У ерда исроиллик курашчи ва штангачилар яшашарди, бироқ улар ухлаб ётишганди, қаршилик билдиришга ожиз эдилар. Жароҳатланган Вайнберг яна ҳам қаршилик кўрсатмоқчи бўлганида, уни отиб ўлдиришди. Тўс-тўполонда курашчилардан бири Гади Цабари қочишга муваффақ бўлди. Собиқ ҳарбий, штангачи ва оғир атлетикачи Йосеф Романо террорчилардан бирини яралади, террорчилар ҳам унга жароҳат етказиб, уни ҳайвоний қийноққа тутишди. Романо кўп қон кетишидан вафот этди.
Натижада қотиллар 9 кишини қўлга олишди: Улар Йосеф Гутфройнд, ўқ отиш бўйича мураббий Кехат Шор, енгил атлетика бўйича мураббий Амицур Шапиро, қиличбозлик бўйича мураббий Андре Шпицер, оғир атлетика бўйича мураббий Яаков Шпрингер, курашчилар Элиэзер Халфин ва Марк Славин, штангачилар Давид Бергер Зэв Фридманлар эди. Исроил жамоасининг қолган аъзолари у ёки бу тарзда қочишга муваффақ бўлишганди. Исроил командаси билан бир бинога жойлаштирилган Уругвай ва Гонконг жамоаси босқин пайтида уларга ҳеч бир зарар етказилмай қўйворилганди.


МУЗОКАРАЛАР



Вайнберг жасади №31-блокда тонгги соат 5 да пайқалди, ярим соат ўтгач полиция тревога кўтарди. Воқеа жойига чегарачилардан иборат (ГФРда махсус контртеррористик бўлинмалар мавжуд эмасди) полиция отряди жўнатилди. Улар спортчилардек кийинишган ва тўппонча-пулемётлар билан қуролланишганди. Улар кела солиб пусиниб керакли жойда туришган, лекин ҳужум режаси йўқ эди.
Соат 06.20 даёқ жаҳон оммавий ахборот воситалари шов-шувли хабарни маълум қилишганди. Соат 11 да ҳудуд юзлаб журналист ва репортёрларга тўлганди. Ўйинлар ўтказилиши тўхтатилди. Террорчилар соат 12 гача 200 дан ортиқ қамоқдаги фаластинликларни озод этишни ва уларни Исроилдан Мисрга етказишни талаб қилишди. Улар шунингдек, Ғарбий Германия турмахоналарида сақланаётган икки нафар сўл қанот немис радикали Андреас Баадер ва Ульрик Майнхофларни ("Қизил армия фракцияси" террорчи ташкилот асосчилари) , шунингдек, Европа қамоқхоналаридаги 16 тутқинни озод қилишни сўрашди. Мабодо талаблари бажарилмаган тақдирда жангарилар ҳар соатда биттадан одамни ўлдиришларини ваъда қилишди. Қарорлари қатъийлиги белгиси сифатида Вайнберг танасини улоқтиришди.
Исроил террорчилар билан музокара олиб бормай, ўз фуқароларини қутқаришни талаб қилди. Тель-Авив ўз махсус кучларини ҳужумга юборишни сўради. ГФР ҳукумати мазкур кўмакни рад этди. Немис ҳукумати музокара олиб бориш орқали вазиятни ҳал этишга уринди. Мюнхен полицияси бошлиғи Манфред Шрайбер ва Бавария ички ишлар вазири Бруно Мерк террорчилар билан бевосита алоқага чиқиб турди. Улар яҳудий спортчилари ўрнига юқори мансабдаги кишиларни гаровгирликка таклиф қилишди ёки товон пули тўлашларини билдиришди. Жиноятчилар буни рад этишди. Музокараларга мисрлик вакиллар аралашди, аммо бу ҳам натижа бермади. Фақат ультиматум муддати узайтиришга эришилди.
Соат 18 да террорчилар Қоҳирага учиб кетиш учун учоқ талаб қилишди. Герман ҳукумати розилик билдирди. Бироқ бу аслида ёлғон эди: Миср гаровгирлар ва террорчиларни қабул қилишдан бош тортганди. Немислар фаластинлик жангариларни Фюрстенфельдбрукдаги ҳарбий базасига йўллаб, ўша ерда уларни қуролсизлантиришни режалаганди. Аэропортнинг беш жойида беш нафар снайперни жойлаштиришди, чунки полиция маълумотига кўра, жангарилар ҳам шунча сонда эди. Мерганлар махсус тайёргарликка эга эмасди.
Учоқнинг ичида гўёки экипаж аъзоларидек 5-6 та полициячи жойлашадиган бўлди. Режа шундан иборат эдики, илк бандитлар учоққа уни кўриш учун киргани заҳотиёқ зарарсизлантирилади, мерганлар эса қолганларини йўқ қилади. Бироқ натижада полициячилар учоқдан чиқиб кетишганди. Унинг ичи бўш эди. Иш фақат мерганларга қолганди.


ЖАНГ


Соат 20 дан 10 дақиқа ўтганда 31-уйга автобус юборилди, у жангари ва гаровгирларни ҳарбий базага йўл олган иккита тик учарга олиб келди.Тикучарлар Фюрстенфельдбрук базасига соат 22.30 да қўнди. Террорчилар берган ваъдаларига туришмасдан тикучарнинг яна 4 та учувчисини гаровга олди.
Икки террорчи учоқ ичини қараб чиқди. Унинг бўм-бўшлигини пайқаб, бу тузоқ деган қарорда улар ўртоқларининг ёнига чопишди. Снайперлардан бири мўлжал олиб , улардан бирини яралади. Соат 23 ларга яқин ҳукумат ўт очишга буйруқ берди. Мерганлар икки террорчини ўлдиришди, яна бир ёки иккитаси жароҳатланди. Қолган жангарилар яшириниб, жавобан ўқ очиб, бир полициячини ҳалок этишди. Учувчилар қочишга муваффақ бўлишди, бироқ гаровдагилар қўл-оёқлари боғлиқлигидан уларнинг изидан эргаша олмадилар. Ҳукумат бронетехникани чақирди, бунга негадир аввалроқ уринилмаганди. БТРлар тун ярмига оққанда етиб келди. Ярим тундан кейин террорчилар амалиёт барбод бўлганини тушунишиб, тикучарлардан биридаги гаровгирларни отиб ташлашди. Тикучарни граната ёрдамида портлатишди. Икки жангари қочишга уринганда полиция томонидан ўлдирилди.
Иккинчи тикучарда қолган гаровдагиларга нима бўлгани ҳозиргача баҳс-мунозара мавзусидир. Балким улар ҳам террорчилар томонидан портлатиб юборилган, ёки террорчилар ва полиция ўртасидаги отишмада ҳукумат кучлари ўқларига дуч келишган. Барча гаровга олинганлар ҳалок бўлганди. Отишмалар чоғида яна бир террорчи ўлдирилди, учтаси таслим бўлди (иккитаси яраланганди) . 6 сенябрь 1.30 да барчаси якунланди.


ЯКУНИЙ ХУЛОСА


Олимпиада давом эттирилди. Дунё ҳамжамияти терактни қоралади. Ливия йўлбошчиси М. Қаддофий эса "Фаластин миллати қаҳрамонлари" шарафига йирик намойишга бошчилик қилиб, ГФР ҳукуматидан унга қолган тирик "қаҳрамонлар" ни топширишини талаб қилди. Тель-Авив ўлмай қолган террорчиларни уларга беришларини сўраганда Ғарбий Германия канцлери Брандт жиноятчилар ГФРда суд қилинишини билдирди. Орадан бир қанча вақт ўтиб алмаштириш келишуви доирасида (учоқ олиб қочиш) террорчилар озодликка қўйворилди.
Исроил Фаластин радикал ташкилотлари базаларини ҳужумга тутиб, ўч олди. Исроил махсус хизмати тирик қолган террорчилар, ташкилотчилар ва ҳамкорлари изига тушиб, уларни жисмонан йўқ қилди.
Кўплаб давлатлар Мюнхеннинг қайғули тажрибасини таҳлил этиб, бунга мос хулосаларни чиқарди. Жумладан, ГФРнинг ўзида терроризмга қарши кураш бўйича махсус полиция бўлинмаси (GSG-9) тузилди. СССРда эса КГБнинг еттинчи бошқармаси қошида "А" ("Альфа") гуруҳи ташкил этилди.