Oct 24, 2024
Фархунда исми билан эсланадиган 27 ёшли афғон қизи Фархунда Маликзода 2015 йилнинг 19 март куни Афғонистон пойтахти Қобулда жазавага тушган оломон тарафидан сазойи қилиниб, танаси тилка пора этиб ўлдирилган.Фархунда ўлими Афғонистонда оммавий ғалаёнларга, аёллар ҳуқуқи борасида турли баҳс-мунозараларга олиб келди.
Бир инсонга туҳмат ёғдириб, унинг кейинги қисмати ҳақда қайғурмаслик бу шунчаки виждонга ҳавола юмуш дейиш мумкин.Бироқ аёл кишига Афғонистонда бўҳтон ёғдириб, уни муқаддас китобни ёқишда айблашса-чи?!Айнан шу қизни шунда айблашди.Мазкур ёлғон Афғонистонни бутун дунёга абадуд абадга шармандаи шармисор этди.
Маҳаллий аҳолининг фикрига кўра,Қуръонга нисбатан ҳурматсизлик кўрсатгани учун Фархунда зудликда ўлдирилиб, жаҳаннамга равона қилиниши керак эди.Ернинг ўзида уни асфалософинга юборишаётганини эса кишилар ўз телефонларига суратга муҳрлашган.Сўнгроқ ушбу шафқатсиз кўринишлар нафақат Афғонистон халқини , бутун жаҳон жамоатчилигини ҳайратдан эсанкиратади.Барчаси бошқа бировнинг алдовини айтиб бериш жўн истагидан бошланди.Адолатга ишонч қизни мудҳиш ҳалокатга етаклаб келди
“ҲАММАГА АЙТАМАН.”
Фархунда динга итоат этадиган оилада туғилди, ўзи ҳам диндор мусулмон қиз бўлиб улғайди.Қиз фақир ва бечораларга, жониворларга ёрдам қўлини чўзган.Рисоладагидек ҳижоб ёпинган ва ўз танишларининг севимли қадрдони бўлган.У исломий курсларни тугатиб, мударриса бўлиш тараддудида юрарди.Қиз судья бўлишни ҳам орзулаган,ниҳоят ўз турмушини йўлга қўйишни истаганди.Унинг онаси Бибиҳожарнинг кўз ёш тўкиб хотирлашича,унинг жигаргўшаси моҳир гиламдўз ҳамда қўли ширин ошпаз эди.
-Уни бўлажак эрининг топиш тутиши қизиқтирмасди, муҳими ўқимишли ва тарбияли эркак бўлса бўлгани эди.Шунингдек у жудаям жасур эди,-дея эслайди Бибиҳожар.-У ўз фикрини бетга шартта айтишдан ҳайиқмасди.
Айнан шу жиҳат ёш қизни хароб этди.У тўсатдан мулла Зайниддиннинг ирим-сиримга оид туморлар, шаҳвоний виагра дориси ва бошқа динга ёт нарсалар савдоси билан машғуллигини пайқаб қолади.Фархунда мачит ёнидаги дўкондан уйига кетар чоғида мулланинг тумор сотиб олишга чақириғини эшитади .Қиз жим кетолмайди ва бунга эътироз билдиради:
-Нега одамларни гуноҳга ботиряпсиз? Сизни полицияга бориб айтиш керак.
Қиз ва мулла ўртасида даҳанаки тортишув бошланиб, бу жанжалга айланади.Тўпланган оломон қиз ва кап-катта эркакнинг сўкинч ва ҳақоратларга тўла ёқалашувини қизиқиш билан кузатарди.
Атрофдагиларнинг ғазаб ва нафратидан айбдор мулла чўчиди.Бироқ Фархунда жим бўлай демасди.Қиз шу бугуноқ мулланинг “ гуноҳга тўла дўкони”ни ёптиришга аҳд қилганини билдираётганди.
Мулла Зайниддин кишиларнинг ўзига бундай айбловлар туфайли ташланиб кетишидан қўрқиб, муғомбирона тарзда уни Қуръонни ёқишда айблади.
-Алдашни бас қилмасанг,Оллоҳга қасам ичиб айтаманки, ҳамма Қуръонни ёққанингдан воқиф бўлади.
Одамлар ҳангу -мангликдан “оҳ” тортиб юборишди.
-Ёлғон! Мен мусулмонман, мусулмонлар Қуръонни ёқишмайди.
-Оллоҳ номи билан, уни ўлдиринглар! У Қуръонни ёққан.
Икки диндорнинг жанжали гап-сўз бўлиб ёйилди.Халқ секин аста мачит томон оқиб кела бошлади,бироқ кишилар гўё қизнинг Қуръонни ёққанидан хабар топишгач, жаҳлга минган оломон бинога зудликда ёпирилди.
“САЗОЙИ ҚАТЛ”
Қизни ҳақоратлаб, уни бурчакка тиқишди, бироқ мачитда тўйгунча сўкинолмайсан,ахир Тангрининг уйини ҳурматламоқ лозим.Шунинг учун одамлар осий қизни жазолашга кўчага чиқдилар.Аммо Фархундани қирпичоқдан ўтказмоқчи бўлаётган уюшган одамлар галаси ҳақда яқин жойдаги- полиция бўлинмаси хабар топади.Ходимлар зудлик билан Масжиди-Шоҳи-до-Шамширига етиб келишиб, оломонни ҳавога ўқ узиб тарқатишади.Полициячилар Фархундани унинг муҳофазаси учун бўлинма биносига олиб кетишни таклиф қилишади, лекин қиз буни рад этиб, эркаклар билан ортиқча мулоқотдан ҳимоялаши учун уни аёл полициячи олиб юришини талаб қилади.
У полициячилар сўроғига жавоб бераётган вақт оломон уни рўмолидан бураб ерга йиқитади.Оёқлари билан тепишади, юзига тупуришади,уни таёқ ва тошлар билан уришади.
Шу пайт яна полициячилар келиб, ўқ узиб, одамларни ҳайдашади. Фархундани унинг хавфсизлиги учун мачит ичкарисига элтишади. Бу пайтда оломон сони кўпая бошлади, улар орасида Қуръонни ёқишидан ташқари Фархунда америкаликлар билан ҳамкорлик қилаётгани ҳақидаги узуқ-юлуқ гап-сўзлар урчийди.
Одамлар қизни дўппослаш жараёнини тасвирга олишди.Бирор киши бечоранинг ёнини олишга уринмади ҳам.Ўша тасвирлардан эркакларнинг қизнинг устига чиқиб сакраётгани, таёқлар билан уриб, танасига тош отгани муҳрланган.
У қонга беланган ҳолда одамлардан эсларини йиғиб олишни сўраб ёлворади, лекин натижада уни ўлгунича тепкилашади.
Бечора қизнинг танасини катта йўлга судраб боришди, уни машина устидан бостиришди.Кейин эса жасадни машинага арқонда бойлаб, 100 метрга ҳайдашди.Шундан сўнг одамлар жасадни суви қуриган дарё ичига ташлаб, тепадан тошу харсанглар ирғитишди.
Кейин эса танани ёқишга уринишди, бироқ у қонга жиққа ҳўл бўлганидан ҳадеб ёнай демасди,шу сабабли кишилардан айрими эгниларидаги қуруқ кийимни ечиб, қизнинг устига ташлаб,уни
ёқиб юборишга тушишди.”Кулга айлантириш” маросими ҳайқиришлар ва “Оллоҳу Акбар” такбири остида ўтди.
“ДИНИЙ ТАВҚИ ЛАЪНАТ”
Шафқатсиз саҳналар видеоси бир лаҳзада бутун шаҳарга ёйилди.Бир қатор таниқли амалдорлар Фейсбукда Фархунданинг Қуръонни ёққанига ишониб, унинг қатлини маъқуллашарди.Қизнинг ўлдирилишини маҳаллий имомлар ҳам қўллашарди.Полиция масъул вакили Қобил Хакмай Стенакзай жумладан шундай деди:”“Фархунда ва у каби даҳрийлар шундай амаллар ва ҳақоратлари орқали Америка ва Оврўпо фуқаролигини олишимиз мумкин деб ўйлашган.Бироқ қиз мақсадига эришолмай ўз умрига зомин бўлган.”
Аммо полициячиларнинг кейинги терговлари мулланинг дўконида уларни кўплаб далилларга дуч келтирди, шунингдек ушбулар бу қизга нисбатан айбловлар ёлғонлигини тасдиқлади. Бироқ улар ўз номларини сақлаб қолишлари учун ўлдирилган қиз гўё руҳий бемор бўлган дея чиқишни қилдилар.Лекин Фархундани таниганлар унинг соғлом, билимли ва диндор қиз эканлигини таъкидлашди.Маҳкама жараёнида гувоҳлик берган полиция ходимларидан бирининг айтишича эса, Фархунданинг ягона айби унинг мулла билан тортишувга йўл қўйгани бўлган.Зобитнинг сўзларига кўра, унга тумор сотиб олиш лозимлигини айтишганда у бунга қарши норозилик фикрини очиқ билдирган.
Афғонистоннинг Ҳаж ва Исломий ишлар вазирлиги Фархунданинг Қуръонни ёққани бўйича бирор исбот далил учрамаганини баён этган.Мазкур хабар Қобул халқини янада ларзага солган.”23 март куни Қобул кўчаларига юзлаб намойишчилар чиқишади , улар Фархунда таҳқирланган йўлларни ўзларига йўналиш манзили қилиб олишганди. Норозиларнинг аксарияти аёллар эди.Уларнинг айримлари Фархунданинг қонли юзи акси туширилган ниқоб таққандилар.Натижада митингга чиққанлар Афғонистонда аёллар ҳуқуқи,диний мутаассибларнинг аёлларга нисбатан зўравонлиги жазосиз қолаётгани, ҳуқуқий идоралар бебурдлиги муаммоларини кўтардилар.
Фархунданинг жанозасида анъаналарга зид равишда қизнинг тобутини эркаклар эмас, балким аёллар намойишкорона тарзда кўтариб олгандилар.Барча айбдорларни, айниқса ўша муллани топиб ҳибс этиш талабини илгари сурарди.
“АДОЛАТСИЗЛИК”
Май ойига келиб 49 нафар гумондор қўлга олинди, уларнинг 4 нафари, жумладан мулла Зайниддин ҳам ўлим жазосига ҳукм этилди. Ҳукм 2015 йилнинг 5 майида эълон қилинди.Яна 8 нафари 16 йилга озодликдан маҳрум этилди. Шу йилнинг 19 май куни эса 11 нафар полиция ходими ва маҳаллий полиция бўлинмаси раҳбари бир йилдан қамалишди, зотан улар Фархунда ҳимоясига етарли жонбозлик кўрсатмаганликда айбландилар.
2015 йилнинг 2 июлида эса апеляцион маҳкама ўлим жазосини 20 ва 10 йил муддатлик қамоқ жазосига алмаштирди.Мулла Зайниддин эса оқланди.Бу эса Кобулда янги норозилик тўлқинини келтириб чиқарди.Ҳуқуқ фаолларига кўра оммавий қатл содир этганлар айби номуносиб юмшатилган. Оқибатда 49 нафар айбдорнинг 12 нафаригина жазога мустаҳиқ этилган.
Ошкора қатлда қатнашганларнинг кўпчилиги исбот етарли эмас баҳонасида жазодан қутулиб қолишди, аслида эса уларнинг юз тузилиши видеолавҳаларда аниқ кўриниб турган, шунингдек ижтимоий тармоқда қизни ўлдирганликлари учун улар мақтаниб чиқишган.
Бундай жиноятчиларга нисбатан беэътиборлик, юмшоқ чоралар афғон жамоатчилигида аёлларга нисбатан зўравонликка муносабатни сусайтирди.
Ҳукм эълон қилингач, кўплаб афғон аёллари ижтимоий тармоқда эркаклар жазосиз қолишга ишониб уларга очиқча тегажоқлик қилаётганидан, уларни эътиқодсизликда айблаб, оломон заҳрига рўбарў қилиш билан қўрқитаётганлигидан арз қилишди.Аёллар ишхоналарида ҳамкасб эркаклар томонидан ҳақоратга учрадилар, яна уларнинг Фархунданинг айбсизлигини била туриб, унинг ўлимини оқлашга уринишларини фаҳмладилар, эркаклар назарида қиз етарли эътиқодли бўлмаган,гўё видеодаги тасвирларда у жуда очиқча либосда экани кўринган (чунки уни калтаклашаётганда қиз бош кийимини йўқотиб, оқибатда сочлари ёйилиб кетган).
Шунингдек афғон эркаклари мазкур қотилликни оқлаб, Фархунда ёш афғон қизлари диний таомиллардан чекинганлик учун хун тўлаганини даъво қилишган.
Аммо Фархунда Қуръонни ёқмагани исботлангач, Ислом олимлари мазкур ҳодисага нисбатан ўз таажжубларини билдирганлар.Улар қатл маросимини Ислом ақидаларига зид эканини, умуман ўзбошимча ҳукмлашга йўл қўйиш мумкинмаслигини қатъий таъкидлашган.
Митинг вақти аёллар ёнига эркаклар ҳам келишган.Аёллар илк марта улар билан бирга аёллар ҳуқуқи, адолат учун курашга чоғланган эркакларни кўришган.Бироқ улар яқинида бошқа эркакларга қўшилиб ,қарши фикр айтиб, ҳайқирган аёлларни ҳам учратиш мумкин эди. Уларнинг чақириғи шундай мазмунда эди:”Қолганини ҳам Фархундага қўшиб ёқиб юборсак-чи!!”
