Oct 31, 2022
1930 йиллар охирида Германия аҳолиси 70 млн кишини ташкил этганди, бунинг ичига Австрия билан бирлашув пайтидаги ва чех ерларининг босиб олингандан кейин қўшилган немислар сони ҳам киради.
1933 йили Адольф Гитлер билан суҳбатдан сўнг Йозеф Геббельс ўз лойиҳасининг конспектини ёзиб чиқди. Унда битилган деярли ҳаммасини ҳаётга тадбиқ этди. Гитлер оркестрни (у пропагандистик машинани шундай номларди) уруш мусиқасига созлаш керак деди, яъни жамият онгини шарқдаги зафарли улкан урушга йўналтириш лозим.
Геббельс жамият онги билан боғлиқ ишларни турли даврларда бир неча босқичга бўлиб чиқди. Биринчиси 1933-1935 йиллар, бунда сўз эркинлиги қўйворилган ва информацион оқим чегараланган мажлислар ўтказилишига зўр бериш керак. Завод ва клубларда ишларни давом эттириб, ҳар қандай майдондан очиқ баҳс- мунозара учун фойдаланиш зарур. Геббельснинг фаразига кўра буғни бир яхшилаб чиқариб олиш лозим эди. Нацистлар партиясида жамиятнинг турли қатламларига мослаштирилган йўналишли бўлинмалари мавжуд эди. Даставвал уларда 1-2 та, кейин эса 5-10 одам бўлди. Вақт сайин ҳаммаси баҳайбат пропагандистик машина шаклида ўсиб борди.
Алоҳида диққат-эътибор нуқтаси ёшлар ва болалар эди. Улар билан фаолият кўнгилочар дастур доирасида олиб борилди.
Геббельс черковни ҳам назардан четда қолдирмади. Ишнинг моҳияти оломонни сурувдек, биринчи навбатда 8-10 яшар болаларни бир томонга оғдириш эди. Яъни "Худо" нинг ўрнига "фюрер" сўзини ишлатиш керак эди. Болалар ўша йилларда бутунлай ўз ҳолига ташлаб қўйилганди, ва албатта, улар оғаларча бундай ғамхўрликни бажонидил қабул қилишди.
Навбатдаги 1935-1938 йиллардаги босқичда Геббельс буржуа пропагандаси нимани таклиф қилиши мумкинлиги ҳақида мунозара қўзғади."Рақиблар"ига Германияга ғоя, орзу туҳфа этишда уқувсизликда танқид тошини отиб, ташвиқотчи ёш кишиларни жодулаш кераклигини ёзди. Яъни миллий ғоя, умуммиллий бахт-саодат немислар учун жоду уйғотадиган ғоя бўлмоғи керак. Бунда ҳали ҳеч қандай ҳарбийлик зоҳир этмаганди, гап фақат жуда, жудаям кўп сондаги кишиларнинг устидан жисмоний ва руҳий назорат ҳақида кетаётганди.
СЎНГГИ ЗАРБА
Учинчи, 1938-йилдан бошланган босқичда " тартиб-интизом" сўзи вужудга келади. 1933 йилдан бошлаб пропаганда иш олиб борган болалар энди 15-16 ёшдаги ўспиринлар, деярли армияга чақирилув ёшида. "Ақл-заковат интизоми" , "туйғулар интизоми" кўкларга кўтарилди. Гитлерюгенд "бирдамлик ойлиги"," нафрат декадаси" ва " қайғудошлик уч кунлиги"ни амалиётга тадбиқ этди.
Катта ёшдагиларга келганда эса уларга ташвиқий ҳийла кўриб чиқилганди. Нацистлар ошкора баҳс-мунозаралардан бирданига мутлақ пропагандага, мияга зарба уришга ўтишмади. Улар буни маиший мунозаралар орқали ўртада вақт ҳатлатиб ўтишди. Масалан, 2 ёки 3 ҳафта радиода атир совуннинг миллий ифори мавзуси муҳокама қилинарди. Немис совуни нимани бўй таратиши лозим? Мойчечак, чиннигул ҳидиними? Кейин эса онгга кучли тепки уриларди: энг яхшиси- тозалик ҳидидир, бу аскар соғлиги учун энг мақбулидир. Яъни тингловчилар оммаси шу ҳолатда армия сафига ёзилиб бўлинганди.
Меҳнат жабҳаси парадлари ўтказиларди. Кишилар қўлларида белкуракни худди қуролдек кўтариб, шахдам одимлашарди. Миллатчилар олға сурган фикрга кўра, улар ишчи формасидан ҳарбий кийинишга ўтишганини сезмай қолишади.
Буларнинг бари Рейн, Судет, Австрияни тинчгина босиб олиш манзарасида рўй бераётганди. Пропаганда ҳудудларнинг эгаллаб олинишини " немис ерларини тўплаб олиш" деб хабар қиларди. 1939 йилга бориб миллатчилар ташвиқотида " олийодам" истилоҳи пайдо бўлади.
Бироқ герман жамияти ҳали урушга созланмаганди. Немислар ишлашарди, дам олишга боришарди. Улар Шимолий денгизда таътилни ўтказиб, автомобиллар олишни бошлашганди, янги квартираларга кўчиб ўтишаётганди. Бунақасига шинамлик, қулайлик, роҳат-фароғат.
1939 йили Гитлер Англия ва Франция жавоб курашидан қўрққанди, 1941 йилнинг бошида эса умумий сафарбарлик эълон қилинган тақдирда саноатлашган туманлардаги ишчилар ўзини қандай тутишидан хавотирга тушганди. Бу борада унга айтилган гаплар умид уйғотувчи эмасди. Шунда кучли ёлғон хабар тарқатилди: гўёки Иосиф Сталин биринчи бўлиб ҳамла қилмоқчи ва Германия мудофаага тайёрланиши зарур.
Нацистлар асосий куч деб таянган ёшлар 1941 йилга бориб деярли 18 ёшга киришганди. Вақт сайин барча ёшлар ташкилотлари ва бирлашмалари ҳарбийлаштирилди. Кечаги мактаб ўқувчилари ва талабалар кийимларини ечишиб, бошқасига алмаштиришди.
