Nov 30, 2021
Рон Жонс Калифорниядаги ўрта мактабда тарихдан таҳсил берарди. Иккинчи жаҳон уруши мавзусини ўрганиш чоғида ўқувчиларидан бири ундан, нега Германия оддий аҳолиси контцентрацион лагерлар ва одамларнинг оммавий қирилиши ҳақида билиб билмаганликкаа олганликлари ҳақида сўради. Мазкур синф дастурдан ўзиб кетгани боис, Жонс ушбу мавзу борасидаги тажрибага бир ҳафта вақт ажратишга қарор қилди.
Душанба.
Бу куни Жонс болаларга интизом кучи ҳақида маъруза ўқиди. Спортчи маълум муваффақият қозониш учун тиним билмасдан спорт билан шуғулланганда нимани ҳис этишини сўзлади. Ҳар бир ҳаракатини етуклаштириш учун балерина ёки рассом қанчалар кўп меҳнат қилишини гапирди Илмий ғоя изланишлари билан машғул олимнинг сабр-тоқатини ҳам қайд этди.
Жонс ўқувчиларга "ростлан" йўриғида ўтиришни сўради, чунки ўқув жараёнига бу мос тушарди. Сўнгра ўқувчиларга бир неча марта янги ҳолатда ўрнидан туриб ўтиришларини буюрди, кейин бир неча бор аудиториядан чиқиб, бамайлихотир жимгина қайтиб киришларини айтди. Ўқувчиларга мазкур "ўйин" ёқиб тушган, шундан бажонидил йўл-йўриқларни сўзсиз бажаришаётганди. Жонс талабаларга саволларга аниқ ва бурро жавоб беришларини буйруқ қилди, улар бунга қизиқиш билан ёндашишди, ҳатто камсуқум болаларгача..
Сешанба
Сешанба куни мураббий синфга кирганида, ҳамманинг "ростлан" ҳолатида жимгина ўтирганини кўрди. Баъзи ўқувчилар жилмайишарди. Бироқ аксарияти диққатли нигоҳ қадашган, бўйин томирлари таранглашган, ҳеч қандай кулги, ўй-хаёл, савол аломати сезилмасди.
Жонс синфга жамоавийлик кучини тушунтирди. У ўқувчиларга хор бўлиб бақиришни сўради: "Куч интизомда, куч жамоада." Болалар ўз гуруҳларининг қудратини кўриб, буни эҳтирос билан бажаришди. Дарснинг охирида Жонс бир бирларини кўришганда саломлашиш услубини кўрсатди-елкага ўнг қўлни қайириб тегизиш керак эди-буни Учинчи тўлқин салюти деб атади. Кейинги кунларда ўқувчилар мунтазам шу ҳаракат орқали бир бирлари билан саломлашишарди.
Чоршанба.
Бу куни Жонс ҳаммага аъзолик билетларини тарқатиб чиқди. Бирор одам аудиторияни тарк этишни истамасди. Ўн уч нафар ўқувчи тажрибада қатнашиш учун бошқа дарсни ташлаб келишди. Ўқитувчи ҳар бирига аъзолик билети тутқазди. Учта билетга қизил ҳошия чизди ва уни олганларга махсус топшириқни, кимки синф қоидаларини бузса, улар ҳақида маълум қилишларини айтди. Бироқ аслида амалиётда 20 та ўқувчи кўнгилли равишда чақув билан машғул бўлди. Бақувват бўй-басти билан ажралиб турган, лекин билимга уқуви йўқ ўқувчилардан бири Жонсга тан қўриқчилик қилиш истагида эканини баён этди ва куни бўйи Жонснинг кетидан юрди.
Янги шароитларга муҳтожлик сезилмаган учта аълочи қиз тажриба ҳақида ота-онасига маълум қилишди. Натижада Жонсга маҳаллий роввин қўнғироқ қилди, у ўқитувчининг синф амалий жиҳатдан немис шахсияти хусусиятини ўрганаётгани ҳақидаги жавобидан қаноатланди. Роввин ўқувчи қизларнинг ота-онасига буни тушунтиришга ваъда берди. Жонс катта ёшдагиларнинг қаршилигига учрамаганидан ниҳоятда ачинди, ҳатто мактаб директори ҳам Учинчи тўлқин салюти билан салом берарди. Куннинг охиригача ташкилотга икки юзтача аъзо қабул қилинди. Кўпчилик Учинчи тўлқиндаги иштирокига деярли жиддий эътибор қаратишганди. Улар бошқалардан қоидаларга тўла амал қилишни талаб қилиб, тажрибага енгил-елпи ёндашганларни қўрқитишарди.
Пайшанба.
Пайшанба куни синф сони 80 тагача ўсди. Жонс ғурур ҳақида сўзлади. "Ғурур бу байроқ ва салютдан ҳам муҳимроқдир. Ғурур- сиздан ҳеч ким тортқилаб ола олмайдиган туйғу. Ғурурли бўлиш- сен энг афзали эканингни билмоқликдир... Бу ҳиссиётни йўқотиб бўлмайди..."
Кейин эса ўқувчиларга-улар умуммиллий ёшлар дастурининг бир қисми экани, уларнинг вазифаси халқ фаровонлиги йўлида сиёсий янгиланишлар қилиш зарурлигини тушунтирди. "Ҳозиргача бажарганимиз- ҳақиқий ишга тайёргарлик эди. Бутун мамлакат бўйлаб мураббийлар ёшлар отрядларини тўплаб, уларга таълим беришмоқда, интизом, жамоавийлик, ғурур, ҳаракат кўмагида миллатга жамият яна ҳам яхшиланиши мумкинлигини кўрсатамиз.
Агар мазкур тартибни мактабда ўрната олсак, уни завод, фабрикаларда университет ва бошқа ташкилотларда жорий эта оламиз. Сиз бу ишга ёрдам берадиган танланган ёшлар вакилисиз. Сиз олдинга чиқиб, тўрт кун мобайнида нимани ўрганганингизни кўрсатсангиз... ўз халқимиз тақдирини ўзгартира оламиз. "Жонс қўриқчиларга муносабати шубҳали туюлган уч қизни синфдан ҳайдаб, кутубхонага элтиб қўйишни сўради. Кейин у жума куни туш вақти телевидение орқали ҳаракат лидерини эълон қилишини ва президентлик ўрнига янги номзодни кўрсатишини айтди.
Жума
Жума куни синф 200 ўқувчига лиқ тўлди. Бирорта бўш жой йўқ эди. Ҳамма ерда Учинчи тўлқин байроғи илиғлик турарди. Соат ўн иккида Жонс эшикларни ёптириб, ҳар бирига қўриқчи қўйди. Жонснинг дўстлари атрофида гўё сураткашлардек муқом қилишарди. "Миллий матбуот анжуманини бошлашдан беш дақиқа аввал мухбирларга биз қай тарзда тайёрлигимизни намойиш этмоқчиман." Шу сўзни айтиб у салют берди. Жавобан икки юзта қўл дарҳол кўтарилди. Шу онда у "Куч- интизомда" шиорини келтирди. Уни кўп овозли хор такрорлади. Ҳар вақт ўтиши билан оломоннинг муносабати кучайиб борарди. Бирдан беш дақиқа ўтганда Жонс телевизорни ёқди, лекин экранда ҳеч нима кўринмасди.
Шунда у ўқувчиларга юзланди.
-Диққат билан тингланг! Ҳеч қанақа доҳий йўқ! Ҳеч қандай Учинчи тўлқин деб номланувчи умуммиллий ёшлар ҳаракати ҳам мавжуд эмас. Сизларга таъсир ўтказиб, манипуляция қилишди, ўз эҳтиросларингиз жунбушига итаришди ва сиз айни ҳолатга тушдингиз. Сиз биз ўрганган немислардан ҳеч қандай фарқ қилмайсиз. Сиз-ўзингизни сараланган, синфдаги энг зўри деб ҳисобладингиз. Сиз ўз эркингизни интизом ва мағрурликка сотдингиз. Сиз шахсий қарашларингиздан воз кечиб гуруҳ иродаси ва улкан ёлғонни қабул қилдингиз.
Шундан сўнг Жонс нацистлар Германияси ҳақидаги фильмни кўрсатди. Унинг интизоми, парадлари, машъалали юришлари билан. Хўш, бу воқеа қандай якун топди?
Хотима.
Жонс хотима ясади. "Агар биз немис менталитетини тўлиқ гавдалантиришга муваффақ бўлган эсак, орамиздан ҳеч биримиз Учинчи тўлқин сўнгги йиғинида қатнашганини тан олмайди. Немислар каби сиз ҳам чуқурлашиб кетганингизга иқрор бўлишингиз қийин кечади." Ўқувчилар карахт ҳолда бўшашиб тарқалишди, айримлари кўзи ёшланган ҳам эди.
Википедиядан.
Учинчи тўлқин (TheThird Wave)- америкалик ўрта мактаб ўқитувчиси Рон Жонс тарафидан 10-синф (улар 16 ёшда эди) ўқувчиларига ўтказган психологик тажрибадир. 1967йили апрелида бир ҳафта давомида ўқитувчи немис халқининг национал-социалистлар ҳукмронлиги давридаги хулқини англатиш мақсадида машғулот ўтказди. Ўқувчиларга шафқатсиз тартиблар ўрнатиб, ёшлар уюшмасини ташкил этиб, на ёшлар ва на катталар қаршилигига дуч келди. Бешинчи кун тажрибани тўхтатиб, у ўқувчиларга оппа-осон таъсирга берилишларини, шу кунлардаги бўйсунувчан ҳатти ҳаракатлари Учинчи рейхдаги немисларникидан фарқ қилмасликларини тушунтирди.
