Андрей Сахаров. Инсоният давоси- бирликда

Биз тарихнинг қонунлари ҳақида жуда ҳам оз биламиз, келажакни башорат қилиб бўлмайди. Биз, ҳар биримиз, ҳар бир ишда,-  ҳоҳ у "катта", ҳоҳ у" кичик" иш,- тарихнинг мавҳум арифметикасидан эмас, аниқ маънавий ақидалардан келиб чиқишимиз керак. Маънавий ақидалар эса бизга қатъий азму фармойиш этади- ўлдирма!

Менинг имоним комилки, ядро қуроли фақат ядро зулмкорлигини уқтираётган чин душманга пўписа учун восита сифатида маъно касб этади. Яъни ғалаба қозониш ниятида ядро урушини режалаштириш мумкинмас.

Кишиларнинг
урушга нисбатан кучли, чинакам нафрати ва урушда эришилганидан фахр туйғуси,- бу расмий пропаганда томонидан эксплуатация қилинади, негаки эксплуатация қиладиган бошқа ҳеч нима йўқ.

Биз ишончга тўлиқ, таъқиб ва зулмдан холи мамлакат бўлишимиз шарт... Тоталитар тузум ва назоратсиз ҳокимият уйғонишига асослар йўқолсагина барчаси рўй беради.

Мен ўлим жазосини жамиятнинг маънавий ва ҳуқуқий устунларини емирадиган шафқатсиз ва ахлоқсиз институт деб ҳисоблайман. Давлат ўз амалдорлари қиёфасида энг қўрқинчли ва мутлақ ортга қайтарилмас амални- ҳаётдан маҳрум қилишни ўзига вазифалаштириб олмоқда. Бундай давлат ўз мамлакатининг маънавий муҳити яхшиланишига таяна олмайди. Мен келгусида жиноятларга қўл урадиганлар учун ўлим жазоси қўрқитувчи таъсир деб ҳисобламайман. Мен бунинг аксига ишонаман- ёвузлик ёвузликни уйғотади.

Олимлар умуминсоний, умумдунёвий позицияда туришга лаёқатли бўлишлари керак- "ўз" давлати манфаатидан, "ўз" жамоавий тузилмасидан ва унинг мафкурасидан- социализм ёки капитализм бўладими фарқи йўқ - бундан юқори турмоқликлари лозим.

Ўзимни ёлғондакам камтар тутишдан эмас, аниқ бўлишни истаганим учун қайд этиб ўтаман, менинг тақдирим шахсиятимдан кўра улканроқ чиқиб қолди. Мен фақат ўз қисматим даражасида бўлишни истадим, холос.

Қамоқда минглаб айбсиз кишиларни ушлаб ўтириб, зулм ўтказгандан кўра, айби бор бир қанча одамни озод этиш керак.

Ядро уруши оддий урушдан бошланиши мумкин, оддий уруш эса, маълумки, сиёсат туфайли рўй беради.

Мен инсон ҳуқуқлари учун курашуви асносида қамоқ, лагерь ва руҳий хастахоналар асирига айланган жасур ва маънавияти юксак кишилар қаршисида ўзимни туганмас қарздор ҳис этаман.

Ҳеч ким, агарда унда зўравонлик, зўравонликка чақириқ, ёки бошқа одамлар ҳуқуқини камситиш ва давлатга хоинлик зоҳир этмаса, эътиқод билан боғлиқ ҳаракатларда жиноий жазога тортилиши мумкин эмас.

Ҳар қандай ақлли мавжудот жар ёқасига келиб қолса, даставвал бу ёқадан узоқлашишга интилади, кейингина бошқа эҳтиёжларини қондириш ҳақида ўйлайди. Инсоният учун жар ёқасидан кетиш- тарқоқликни енгиб ўтиш деганидир.