Денгизга йўл

Фақир қишлоқлардан бирида бир ўғил болакай дунёга келди. У ўз кунларини бемаъни, бир хил, иримига яраша, зерикарли ўтказарди, сўниб битаётган қишлоқнинг қолган аҳолиси каби ўз ҳаёти билан нима қилиш кераклиги ҳақида у ҳам тасаввурга эга эмасди. Гўзал тунларнинг бирида у тушида денгизни кўрди. Қишлоқнинг бирор одами бирор марта ҳам денгизни кўрмаган, шунинг учун ҳеч ким дунёнинг қайсидир четида чек чеки йўқ сув борлигини тасдиқлай олмасди.
Йигит денгизни изламоқчи бўлиб, йўлга отланиш ниятида эканлигини билдирганда, ҳаммаси бармоғини боши чаккасига нуқиб, уни жинни деб аташди. Лекин у бунга қарамасдан, йўлга тушиб узоқ вақт саргардон юрди, ахийри турли томонларни кўрсатувчи йўл учига бориб қолди. У тўппа тўғрига қараган йўлни танлади, бир неча кун ўтгач, тинч, тўкин ҳаёт кечираётган қўрғончага етиб келди. Йигит бу ердагиларга денгизни излаб саёҳатга чиққанини айтганида, улар унга вақтини беҳудага сарфлаётганини, яхшиси шу қишлоқда қолиб, ҳамма қатори бахтли умр кечириш лозимлигига ишонтиришни бошлашди.
Бир неча йил навқирон йигит тўкисликда яшади. Бироқ тунда тушида у яна денгизни кўрди ва ушалмаган орзуси ҳақида эслади. Йигит қишлоқни тарк этиб, яна йўлга тушишга аҳд қилди. Ҳамма билан хайрлашиб, у яна йўлнинг учига борди.Бу сафар бошқа йўналиш сари одимлади. У катта шаҳарга етиб келмагунча узоқ йўл юрди. Унинг шовқин сурони, қизғинлигига мафтун бўлиб, шу ерда қолишга қарор қилди. Бу ерда у таълим олди, ишлади, кўнглини чоғ этди, вақт ўтиши сайин саёҳатдан мақсадини деярли батамом унутиб юборди.
Аммо бир неча йил ўтгач, у тушида яна денгизни кўрди, ва у агарда ёшлигидаги орзусини рўёбга чиқармаса, умрим беҳуда ўтган ҳисобланади деб ўйлади. Шунга у яна сўқмоқлар бирлашган йўлнинг учига борди ва ўрмонга элтадиган учинчи йўлни танлади. Чоғроққина яйловда эркак бир кулбани кўриб қолди, унинг ёнида эса ювилган кийимларни дорга илаётган унча ёш бўлмаган, аммо чиройли аёлга кўзи тушди. Жувон унга у билан қолишни таклиф қилди, чунки эри урушга кетиб, қайтмаганди. Эркак рози бўлди.
Улар узоқ йиллар бирга бахтли ҳаётни яшашди, фарзандлар ўстиришди, бироқ энди кексайиб қолган қаҳрамонимиз яна денгиз ҳақидаги тушни кўрди. У узоқ йиллар ўзига нимаики боғлиқ бўлса, барисини ташлаб, сўқмоқлар туташадиган йўл учига қайтди ва энг сўнгги, ўзига номаълум, чир айлана, тошлоқ сўқмоққа қўйи тушиб кетди. У қийналиб юриб борарди, мажоли тугаб, силласи қуришидан хавфсирарди.
Катта тоғ бўсағасига келганида чол тушидаги денгизни жиллақурса олисдан кўриш учун уни тепасига чиқишга аҳд қилди. Бир неча соатдан кейин у сўнгги мадорини жамлаб тоғ чўққисига етиб келди. Унинг нигоҳи ўнгида таърифлашга сўз ожиз кенгликлар ястаниб ётарди: қария сўқмоқлар бирлашадиган йўл боши ва кишилар фаровон яшаётган қишлоқни, улкан шаҳарни, ўзи биргаликда бахтиёр умр кечирган аёл кулбасини кўрди. Узоқликларда, уфқда эса у мовий, чек чеки йўқ денгизни кўрди.Эзилиб қийналган юраги тўхтатишидан олдин қайғуга чўмган қария кўз ёшлари орасидан яна бир афсус ва надоматни англаганди, яъни у юрган барча йўллар аслида денгизга олиб борарди, фақат у уларнинг бирортасини охиригача босиб ўтмаганди.