Замон сенга боқмаса... ёки қаловини топиб қорни ёндирса бўладими?

Ҳар қандай қалтис даврларда оғир индустрия давлатчиликнинг устуни ҳисобланган, моҳиятан уларнинг фаолияти кундалик омон замон учун эмас, балким қачондир рўй бериши эҳтимол фавқулоддаги инқирозни ҳал этишга йўналтирилган, лекин вақт ўзгара бориб, одамлар ташвишли кунни эсга олишни исташмай , одатий бир текис ҳаёт тарзига муккадан шўнғишди, оғир саноат ўзининг борича муаллақ саноат бўлиб қолаверди, балким ахборот алмашинувининг ривожлангани, яъни бундаги тиғизлик ва қизғинлик кишиларни оламшумул бахтга, муносиб ва фаровон яшаш дардига олиб келган бўлиши мумкин.Бу баробарда енгил, озиқ-овқат саноатлари, унинг баробарида қурилиш саноати бирламчи, яна ҳам бош орзу-истак сифатида автомобиль саноати замонавий инсон турмушининг пировард ҳаёт мазмунини ташкил этади.Бу мақсадларни ўзида жо этувчи- кўрсатиладиган хизмат бизнес ўлароқ тушунилади.
Агар яна бир оғир индустрияга қайтадиган бўлсак, у фақат номига оид оғир даврлар учун мўлжалланган иқтисодий тамойил эканини инобатга оладиган бўлсак, аслида у бир кун ўша эҳтимолликни оқлайди ва ўша умумий ҳаёт жараёнини таъминлашга керакли пайтда зарурат, гаровдир.
Албатта, тушунчадан тушунча туғилади, фикрлар юкини енгиллатиш, ихчамлаштириш учун бугунги кун манзарасида ўтмишга таянган ҳолда хулосаларга тўхталамиз.
Иккинчи жаҳон урушидан сўнг Шўро давлати Сталин хатоларини такрорламаслик учун саноатни фавқулодда ҳолат чораларига мослаштира бошлади, яъни ўша вақтда кўплаб завод ва фабрикаларнинг кўчирилиши ватан ҳимояси ва ҳарбий мақсадлар учун бир қадар самарасиз, талофотли восита экани бўлгани инобатга олиниб, келгусида бу такрорланмаслиги учун саноат корхоналарини бунёд этишда керакли пайтда зарур ва айни вақтда яширин мақсадларга бевосита йўналтирилди.
Масалан, Термиз шаҳридаги “Сурхон” заводи ва Денов ёғ-экстракция заводлари мудофаа учун зарур аслаҳалар ишлаб чиқишга мўлжаллаб қурилган, деган фикрлар мавжуд.”Сурхон” заводи ўтган асрнинг 80-йилларида лампочка ишлаб чиқарган, аммо унинг биринчи цехи радиодеталлар учун схемалар ишлаб чиқишга мўлжалланган.Буни мазкур корхонада фаолият юритган ходимлар ҳозир ҳам тасдиқлай олади.Денов ёғ заводи мутахассислари дастгоҳлар бир айланиб, қандайдир ҳарбий яроқ ишлаб чиқишга мослаштирилганини юзаки равишда билишган, лекин улар махсус билимдан ҳеч қачон хабардор қилинмаган.”Сурхон” заводи қисқа муддат лампочка ишлаб чиқарган, кейин эса тузум ўзгарганидан сўнг бир қанча мақсадларда бино кўринишини эгаллади.Денов заводи эса ҳамон ёғ маҳсулотлари тайёрлаш билан машғул.
Коронавирус ҳақидаги огоҳлантирувдан карантин чоралари қўллана бошлагандан сўнг шу йилнинг биринчи чорагида хориждаги қатор компаниялар ўз иқтисодий фаолиятини фавқулодда ўзгартиришга чоғланишди. Бир қадар уларнинг тажрибаси вазиятдан чиқишда ўзгаларга намуна сифатида курсатилди.Анвойи атир чиқарадиган фабрикалар антисанитайзер, йирик тўқима идоралари ниқоб, машҳур автомобил фирмалари эса суньий нафас бериш дастгоҳлари ишлаб чиқаришга ўтди.Айни жараён юқорида эсланган совет давридаги сиёсатни ёдга солади.Бироқ фарқи Шўролар ҳукумати моддий манфаатни асло мақсад қилмаган эса,ҳозирдаги иқтисодий вазиятда неки бўлмасин тийинни йуқотмаслик, ёнингдаги “уруш”дан бекаму кўст чиқиш, ҳатто устига устак фойда кўриш мақсади устун.
Албатта, жаҳон иқтисоди бугунги шароитда бир бирига алоқалар билан боғлиқлигини, муштарак манфаатлар ниҳоятда чамчарчаслигини кўрсатмоқда. Вазиятни тўғри баҳолаш , бор натижани келажак учун хомчўт қилишдан ҳам кўра оёқ тираб борини бой беришга интилмаслик, ҳаммасини қандай бўлса шундай давом эттириш тилак-нияти бор хаёлни чулғаб олган, аммо замон ўз
чиғириғида бошқача об-ҳаволардан ваъда бермоқда, унинг руйхушига боқмаслик , бор вазиятни ўз ҳолича қабул қилмай, замон кўтарадиган таҳлиллар қилинмас экан одатий ҳаёт тарзи ва тизимли иқтисодни давом эттиришга малол масалалар туғилаверади. Унгача эса ота-боболар ўгити, нақллар доимгидек бизга ҳамроҳ. Яъни замон сенга боқмаса... Яна ёки қаловини топса қор ёнармикан?!

Сабина МУРТОЗОВА