Кўҳнадан кўҳна ривоят

Бир қаранг-а,-деди фиръавн руҳонийларга,- пастда бир сафга тизилтирилиб, занжирбандланган қуллар қўлларида биттадан тош кўтариб ўтмоқдалар. Уларни аскарлар қўриқламоқда. Қанчалар қул кўп бўлса, давлатга шунчалар яхши- биз мудом шундай фикрда бўлганмиз. Бироқ қуллар қанчалар сероб бўлса, уларнинг бош кўтариб қолишидан ҳам хавотирланишимиз даркор. Биз қўриқлашни кучайтирамиз. Қулларни яхши боқишга мажбурмиз, йўқса улар жисмоний меҳнатни бажаришга қурбсиз бўладилар. Аммо улар- барибир ялқов ва исён кўтаришга мойилдирлар... 

-Бир қаранг, улар имиллаб ҳаракат қилишади, дангаса қўриқчилар ҳам уларни қамчи билан қувиб саваламайди, ҳатто бақувват, кучли қуллар ҳам бундан холи. Аммо улар бундан кўра илдам ҳаракат қилишади. Уларга қўриқчилар ҳам зарур бўлмай қолади. Қўриқчилар ҳам қулларга айланади. Буни шундай амалга ошириш мумкин. Эртага тонг отишда жарчилар фиръавннинг қўйидаги мазмундаги фармонини халойиққа ўқиб эшиттирсинлар: "Янги кун бошланиши ҳамоноқ, барча қулларга тўлиқ озодлик инъом этилади. Шаҳарга ташиб келтирилган ҳар бир харсанг тош эвазига озод этилган одам биттадан танга олиши мумкин. Тангани егуликка, кийимга, яшаш жойга, шаҳардаги саройга, шаҳарнинг ўзига алиштирса бўлади. Бугундан эътиборан сиз ҳур, озод одамсизлар."... 

Эртаси куни фиръавн ва руҳонийлар яна сунъий тоғнинг майдончасига кўтарилишди. Уларнинг кўз ўнгидаги манзара тасаввурни қуюшқондан чиқарганди. Минглаб кишилар-собиқ қуллар бир бирини қувиб, илгаридек тошларни элтишарди. Баъзилари қора терга ботиб, ҳатто иккиталаб тошни кўтарганди. Битта тоши борлар эса чопганча ерда чанг ҳосил этишганди. Айрим қўриқчилар ҳам тош кўтариб олишганди. Қўлларидан кишан ечилиб, ўзини эркин ҳис этган кишилар бахтли ҳаётни қуриш иштиёқида кўпроқ танга йиғишга интилишарди. 

Ҳукмдор ўз майдончасида туриб яна бир неча ой пастдаги ҳодисаларни қониқиш билан кузатиб турарди. Ўзгаришлар эса лол қолдирадиган даражада эди. Қулларнинг бир қисми гуруҳга бирлашиб, аравалар билан қуролланишган, юқорига чиқиб, тошларни унга ортиб, терга тушиб уни еталашарди. 

"-Улар яна кўплаб мосламалар ихтиро этишади,- дея ўзидан кўнгли толган ҳолда ўйларди ҳукмдор,-мана ички хизмат турлари ҳам пайдо бўлибди: сув ва емак ташувчилар... Тез орада ўзларига бошлиқлар, судьялар танлашади. Танлайверишсин, майлига: ахир улар ўзларини эркин санамоқдалар , аслида моҳият ўзгармаган, улар ҳамон ўша-ўша тош ташимоқдалар"